7. AGUR, AMA
(Agertokian, argi batez inguraturik, hil kutxa bat baino ez dago.
Urrunago, aulki bat beste argi batez argiztatua. Ez dago inor agertokian, joanes sartuko den arte. joanesek jada, hogeita hemezortzi urte izango ditu).
(joanes, hilkutxara hurbilduko da, eta beroni hitz egiten hasiko zaio, lasaitasun ederrean).
JOANES: Ama, amatxo... Zuk ere, denon antzera, etorri eta joan egin behar... Hegoak zeurekin al daramatzazu, edo hemen utzita zoaz? Zeurekin izango dituzun itxaropenarekin agurtu nahiko zintuzket, hegan egiteari utz ez diezaiozun.
(Kantuan hasiko da): “Hegoak ebaki banizkio, nirea izango zen, ez zuen alde egingo... Baina horrela, ez zen gehiago txoria izango, eta nik, txoria nuen maite...”
Hauxe erakutsi zenidan lehenengo abestia, akordatzen? Hegoekin bizitzen utzi ninduzun, eta hemen nago, jada, gizon eginda.
Penarik ez dezazula izan, amatxo. (Eskuarekin kutxa laztanduz). Ni, pozik nago, ez al duzu ikusten? Hori da ama, irribarrez askoz ere politagoa zaude. Gogoratzen errepikapenaz esan nizunaz? Zuretzako ere balio du, lasai. Beraz, joan pentsatzen zer utzi duzun egin gabe, eta aprobetxatu aukera berriak.
Zuk erakutsi zenidan itxaropena izaten, egun hobeagoak etorriko zirela benetan ulertzen. Nik, zain jarraitzen dut, beraz, etorriko dira, baietz? Eta zuk, lortu duzu helburua. Jaio zinen bai, ba hil zara. Horra hor bizitzaren helburuetako bat. Pasarte bat betea, liburu zuri amaigabean. (Burua kutxaren gainean jarrita, amarenaren pareari). Jendea bisitan etortzen bazaizu, negarrez etorriko zaizu. Esaiezu mesedez negarrik ez egiteko! Bizitzan nahikoa negar egin duen bati, hiltzean ere malkoekin ez etortzeko, demontre! (Kutxaren bueltan, besoak mugituz, dantzan eta kantuan hasiko da. Ezaguna den abestia, bere erara moldatuko du). Agur, agur, agur, ilargira noa... Agur, agur, agur, ilargira noa. Hemen uzten ditut nahirik onenak, hemen bakea eta osasuna... itzultzen naizenean berriro be, gozatzeko askatasunean... Agur, agur, agur, ilargira noa...
(Urruneko aulkian eseriko da, lasai, pentsamenduetan murgilduta. aita sartuko da negarrez, eta zuzen-zuzenean, hilkutxara hurbilduko da, joanes han dagoela jabetu gabe. Ia hirurogeita hamar urteko aitona dugu imanol).
IMANOL: (Negarrez). Elena, Elena nirea.... Gaixoa... Nola egin didazu hau? Ai, ai... (Saminez). Ezingo diot nire buruari sekula barkatu gertatu zena... Hainbeste urte elkarrekin eta, behin joan zinen, eta orain, betirako joan zara! Betirako! Zer egin genuen gaizki? Zer? Ai, ai... Bakarrik geratzen naiz orain mundu honetan, zu gabe, ezer gabe, inor gabe. Zergatik joan ote nintzen zugandik urrun bizitzera? Zergatik ez genion gure buruari aukera berririk eman? Zergatik eraman zaitu gaixotasunak, laztana? Elkarrekin amaitu behar genuen bizitza... Pena ederra utzi didazuna... (Malkoak lehortu ezinda).
(aitaren hizketaldi guztia entzun eta gero, aulkitik jaiki, eta aitarengana hurbilduko da. Bere atzean jarri, eta hitz egiten hasiko zaio).
JOANES: Pena ederra, berari geratuko zitzaiona...
(aitak, bakarrik zegoela pentsatuta, sustoa hartuko du. Are eta gehiago, hitz egiten ari dena, bere semea dela konturatzean).
IMANOL: Joanes!?
JOANES: (Hilkutxari). Zer esan dizut, ama? Orain, denak negarrez... (aitari oinetara begiratuz). Aita, oinetakoaren lokarria askatuta daukazu.
IMANOL: Zer egiten duzu zuk hemen? (Erabat harrituta, malkoak ziztu bizian lehortuz).
JOANES: Zure moduan, ama bisitatu.
IMANOL: Ez al zeunden ba psikiatrikoan?
JOANES: Bai, baina bisitara etortzeko baimena eman didate. Han, errespetuz tratatzen naute, aita. Beraz, ama agurtzeko baimena eskatu dudanean, berehalakoan eman didate. Emakume maitatua da ama han. Baietz, ama?
IMANOL: “Zen”, Joanes.
JOANES: Noski, zuretzako beti da “zen”.
IMANOL: Zen, zen... Ama hil, eta malkorik ere ez, Joanes? (Pipertuta).
JOANES: Esan, zenbat aldiz ikusi duzu ama azken hamar urteotan? Hiru aldiz? Lau? Eta malko putzuak egiten, aita?
IMANOL: Hainbeste urte, zauden tokian egonda ere, ez zara batere hobetu. Hil egin dela ba, Joanes, hil!!
JOANES: Penak eraman izango du...
IMANOL: Zer pena? Gaixorik zegoen, gaixorik. Bihotza zeukan amak handiegia, eta tapa! azkenean eman dio bihotzekoak, eta kito. Horixe da bizitzearen tragedia.
JOANES: Tragedia, aita? Horixe da bizitzearen poza eta arrazoia. Jakina amak bihotza zeukala handia! Gu biok jasan gaituen moduan jasateko, beharko!
IMANOL: Barkatu, baina nik ez diot zure amari ezer txarrik egin. (Zuhur).
JOANES: Jakina ezetz, aita. Zu ere, zure bidean ibili zara. Bide horretan, ama eta ni, oztopoa izatera iritsi ginenean, bakarkakoari ekin zenion. Ez zaitut amaren heriotzaren errudun egiten, lasai egon zintezke horregatik. Amak eta nik, bideei buruz asko hitz egin dugu, beraz, amak ere ez zaitu bere joanaren errudun egin.
IMANOL: Baina... Zer esaten ari zara? Bide eta ez bide... Ez al duzu ama hil kutxa horren barruan zerraldo ikusten?
JOANES: Nik, bai, eta zuk, aita?
IMANOL: Ba al dakizu ze pena daukadan? Asko maite nuen zure ama...
JOANES: Pena, aita? Pena sentitzen duenak, kontzientzian pisu galanta badaukalako izan ohi da. Ez dezazula penarik sentitu...
IMANOL: Egia da! (Oihuka hasteko puntuan). Nik, oso maite nuen Elena!
JOANES: Baietz ba, aita. (Zeharo lasai). Badakit oso maite zenuela. Horregatik, ez zenuke negarrik egin behar.
IMANOL: Joanes, maite duzun norbait hiltzen denean, negar egiten da, ulertzen? Jende normalak, negar egiten du!
JOANES: Badakit, eta zer? Nire moduko batek ordea, negar ez eginda ere, ez da ezer gertatzen. Psikiatrikoan bizi den bati, ezin eskatuko diozu gainontzeko guztien erreakzio berdinak izatea... (Itxura batean, adarra jotzen ari zaiola badirudi ere, benetan pentsatzen duena esaten ari zaio).
IMANOL: Ez zara batere aldatu...
JOANES: Etxetik kanpo bizi izan naizen hamabi urte hauetan, ez banauzu inoiz ere bisitatu, ezin jakin hori, aita.
IMANOL: (Kontzientzi karguak eraginda). Ez zaitut bisitatu... Badakizu jada ez naizela hemen bizi. Urruti nago, eta oso lanpetuta.
JOANES: Bai, badakit. Baina amak ordea...
IMANOL: Amak zer, Joanes? (Minduta).
JOANES: Amak ezin zuela ulertu zergatik ez zinen bera ikustera joaten, telefonoz dei egiten...
IMANOL: Berak esan al zizun hori? (Kezkatuta).
JOANES: Ez.
IMANOL: Eta orduan?
JOANES: Barruan egon naizen urte hauetan, ama eta biok asko hitz egin dugu. Ia egunero izan da nirekin, eta besterik ezin genuenez egin han barruan, horixe egin dugu, hitz egin. Berak ez zidan inoiz ezer esan, baina nik atzeman niezaiokeen. Nahi izatea nahikoa, aita.
IMANOL: Bueno Joanes! Nahi, nahi... Hainbeste hitz egiten bazenuen amarekin, esango zizun orduan zergatik sartu zintugun hor?
JOANES: Ninduzun? Noski.
IMANOL: Ba, jakin ezazu zure onagatik hartu nuela erabaki hori... Ez dakit amak zer esango zizun, baina...
JOANES: Maite ninduzula. Zer gehiago esan behar zidan, ba? Ez al zara ba nire aita? Ez al dituzte ba aitek beren semeak maite?
IMANOL: (Urduri. Semearen hitzetan, ironia sumatuko balu bezala). Jakina maite zintudala!! Zertara dator orain hori? Ez duzu ni mintzea lortuko. Nahikoa min badaukat amaren heriotzarekin!
JOANES: Minaren kontzeptu xelebrea zurea, aita. Baina berdin da. Ni, erotuta nago, beraz, ezin hasiko naiz minari buruzko jardunean orain.
IMANOL: Bai, erotuta zaude! Entzun? Ez zara sekulan sendatuko! (Hil kutxari begira). Ez da sekulan sendatuko! Laztana... Oso maite zintudan... (Negarrari ezin eutsita).
JOANES: Maitasunaren kontzeptu xelebrea zurea. Baina berdin da. Ni, erotuta nago, beraz, ezin hasiko naiz maitasunari buruzko jardunean orain.
IMANOL: Ez daukazu erremediorik...
JOANES: Datorren hilabetetik aurrera, erremedioduna izango naiz ba. /
IMANOL: Zer esan nahi duzu?
JOANES: Medikuen aburuz, kalean bizi nintekeela. Beraz, inoiz bisitan etorri nahi baduzu, betiko etxean izango nauzu zain.
IMANOL: Zer diozu? Ez da posible...
JOANES: Ez daukazu zertan kezkatu beharrik, aita. Lanera itzuliko naiz, noriara.
IMANOL: Itzuli egingo zara beraz...
JOANES: Nora, noriara?
IMANOL: Lehengo bizitzara, motel!
JOANES: Zein lehengo bizitza? Bizitzen jarraituko dut, besteok bezalaxe. Ba al dago ba atzo edo biharrik? Iragan edo etorkizunik?
IMANOL: Jainko maitea... Zergatik niri, zergatik niri? (Eskuak burura eramanda). Hara seme, egin ezazu nahi duzuna, entzun?
Baina jakin, zahartuta banago ere, bizitza honetan ikusi zitekeen gehiena ikusita banago ere, ezin zaitudala ulertu.
JOANES: Hori banekien... Dena dela, ez dezazula pentsa ikus zitekeen gehiena ikusita zaudenik... Sekula bukatzen ez den kontua duzu hori, zuri gustatu edo ez.
IMANOL: Honaino gure elkarrizketa, Joanes! (Oso urduri). Hainbeste maite zenuen ama baduzu hemen barruan dagoena, isuri itzazu malko batzuk, eta jarrai ezazu nahi duzuna egiten!
JOANES: Makina bat negar egin dugu amak eta biok elkarrekin. Berak, gogoko zuen. Orain, pozik dago ama, eta beraz, ni ere bai. Negarra besteontzako, barrua garbi sentitzen ez duzuenontzako.
IMANOL: Ama batekiko halako errespetu faltarik... (Ezinean).
(Une honetan, apaiza sartuko da).
APAIZA: Joanes? (biei galdezka).
JOANES: Neu naiz.
APAIZA: Nire dolumina, seme. (Bostekoa luzatuz).
JOANES: Seme? Sekulan aitarik ez eta orain bat-batean, bi! Ja!
(apaizak ezin du ulertu joanesek dioena).
(imanol hurbilduko zaio).
IMANOL: Eskerrik asko etortzeagatik. Imanol naiz, bere senarra. Edo bueno ... senar ohia.
APAIZA: Ohia... Lastima... Senarrik gabe hil da orduan... (Hil kutxari begira).
IMANOL: Nola senarrik gabe hil dela? Senarrarekin hil da! Hemen nago, ez?
APAIZA: Berandu seme, berandu...
IMANOL: Zer gertatzen da hemen? Zertara etorri zarete denok, kargua hartzera? Ba jakin dezazuela biok, ni ez naizela ezeren errudun sentitzen, entzun?
APAIZA: Lasaitu zaitez, mesedez. Hildako bati zor diogun errespetuagatik, porta gaitezen pertsona zentzudunak bezala... Bueno, betiko moduan, entzun ditzagun Jainkoaren hitzak hilotza lurperatu baino lehen. Bidali dezagun bakean beste mundura.
JOANES: Hara bestea! Zein beste mundu? Zerura bidali behar al duzu? Ez, nire ama ez, entzun?
IMANOL: Ez, infernura bidaliko dik! Isilduko al haiz? (Haserre).
JOANES: Aita, ama ez doala ba zerura. Ama hemen geratuko da, eta utziozu arnasa hartzen hor nonbait, lasai, zeruraino bidali gabe.
APAIZA: Filosofia modernoak dituzu ahotan, seme. Berraragiztatzeaz ari zara eta...
JOANES: (Moztuz). Berraragiztatzeaz? Ez. Barkatu, baina ez. Hilda dagoena ez da berriro jaioko... Jarraipen kontua da, aro bat bete eta bestea hasi... Amaierarik ez dago, edo akaso unibertsoak badu amaierarik?
IMANOL: (Haserre). Zertara dator orain unibertsoa!
JOANES: Ba, bere partaide bagara, osagai berdinak ditugula. Bukatzen ez dena, errepikapena eta jarraipena...
IMANOL: (Moztuz). Nahikoa da. Kito!!!
APAIZA: (Erabat harrituta). Ea, bueno, berehala bukatuko dugu. (Hilkutxari begira).
IMANOL: Bai, mesedez. (Etsituta). Bukatu dezagun hau lehenbailehen.
(apaiza, hilkutxari hitz egiten hasiko zaio. Bitartean, joanes eta bere aita zutik daude, hilkutxaren inguruan, apaizaren hitzak entzuten).
APAIZA: (Dramatiko). Une honetan, zure gorputz hilaren pisua jasaten ari zara, Jainkoaren alaba zaren partetik. Baina ordu gutxiren buruan, haragitik espiritura pasatzean, pisua desagertuko da...
JOANES: (Moztuz). Barkatu etetea. Zer esan nahi duzu, astronautak bezala, grabitaterik gabeko tokietan egon ohi diren moduan, pisurik gabe? (Keinuak eginez, besoak jasoaz).
(aita, bere onetik irten beharrean egongo da denbora honetan guztian, lotsatuta).
APAIZA: (Zer erantzun ez dakiela). Astronautak? Bueno... Halako zerbait, bai.
IMANOL: Mesedez... (Jarraitzeko eskatuz).
APAIZA: Haragiaren pisu eta bizitzako arazoetatik aske sentituko zara orduan, libre. (Hildakoari).
JOANES: Libre sentitu daiteke pisuarekin, norberarena bada behintzat. Baita arazoekin ere. Bizitzea izango da, hori guztia kontuan hartzea, ez? Biziko bazara, bete beharreko baldintzak izango dira horiek...
AITA: (Lehertu beharrean). Horixe ba! Hildakoari buruz ari duk, inozoa!
APAIZA: Gorputzetik urrun egoteak, Jainkoagandik gertuago egotea esan nahi du.
JOANES: A bai? Non esaten du halakorik?
APAIZA: Biblian...
JOANES: Ez nuke ba nik gorputzetik urrun egon nahi, aizu.
AITA: Segi, segi!... (apaizari).
APAIZA: Bueno, ba nioen moduan, zuok, gaur Jainkoagana joango den alaba hau maite zenutenok, (biei). ez duzue sufritu behar, ez duzue negar egin behar...
JOANES: (aitari). Ikusten?
AITA: Isiltzeko!
APAIZA: Samina sortzen du heriotzak, baina badakigu toki hobera doala, Jainkoaren babesera, eta han, arazorik gabeko bizitza amaigabea izango duela, alaitasun ederrean.
JOANES: Jainkoaren ondora joan beharrik ez dago horretarako. Ez al zaizu iruditzen, ezagutzen ez duzun baten altzoan, sekulan ikusi ez duzun baten ondoan, betirako bizitzea zaila izango dela? Ezagutu arte izango da, baina bitartean, aizu, ez dakit ba nik...
APAIZA: Beste egoera eta plano batez ari gara, seme. Urrunago joan behar duzu, beste begi batzuekin begiratu behar duzu. Badakit zaila dela maite zenuen hori agurtu beharra, baina hauxe da bizitzaren legea.
JOANES: Niretzako ez da zaila nire ama hilda ikustea. Orain, ez dakit zein begietaz ari zaren...
AITA: (Bere onetik irtenda). Hau sinestezina da! Joanes, isilduko al zara eta utziko al diozu, behingoz, apaizari bukatzen? (apaizari).
Mesedez, urrunago joatearen kontu horri buruz, ezer esango ez bazenu hobe. Hemen dagoen hau, han puntan bizi baita, batek daki non!!
APAIZA: Hara, egunero etortzen naiz hona, hildakoren bat agurtzera, eta zin egiten dizuet, sekula santan ez zaidala honelakorik gertatu... Ez dirudi hilotz baten aurrean gaudenik...
AITA: Sinesten dizut, bai. Ea, jarraitu, jarraitu!
APAIZA: Ba horixe, esandakoa. Jainkoak hartuko duela Elena bere altzoan, eta betirako bakea izango duela. Ez dago besterik.
JOANES: (Pentsakor). Betirako bakea... Aze aspertua...
AITA: Kito? Ondo da, ba. Eskerrik asko etortzeagatik.
APAIZA: Jainkoaren aginduetara... (aitaren eginez).
JOANES: Hala beharko du, nik ez baitizut esan etortzeko. Baina bueno, elkarrizketa interesgarria izan dugu.
APAIZA: Sinesmena falta zaizu, seme.
AITA: Eta zentzumena!
JOANES: (Hilkutxari). Ikusten ama? Iragan astean komentatzen egon ginena... Mundu guztiak badaki hemen, besteek zer daukaten eta zer ez. Gero, norberari begira hasitakoan lanak...
AITA: (apaizari). Zatoz, elizkizunari buruz hitz egin behar dugu eta. Goazen kanpora... (Etsituta).
JOANES: Aita, amak ez zuen elizkizunik nahi...
AITA: Ez zuela nahi... Hara!
APAIZA: Jesus, Maria eta Jose! (Izerdia lehortuz).
AITA: (Ahopean, alde egiten). Ez iezaiozu kasurik egin. Psikiatriko batean bizi da gizajoa...
APAIZA: Zer diozu? Ez diot ba nik zure semeari erotik ezer ikusten... Eme askoa bai! Esaten duena benetan sinesten badu, zin dagizut, ni baino ere fede gehiago daukala zure seme horrek, demontre!
AITA: Um? (Harrituta).
(biak desagertuko dira).
JOANES: Ikusten duzu, ama. Jainkoak ez dizu errepikapenez bizitzeko aukerarik ematen. Hainbeste aldiz aipatu dugun betikotasuna, badirudi eskainiko dizula, baina biok hainbeste sinesten dugun errepikapenaz ez dio ezer. Zeuk ikusi beharko duzu zer egin... Hartzen duzun erabakia dena delakoa izanda ere, badakizu, ni konforme izango naizela.
A! Elizara eraman nahi zaitu aitak... Hori ere bazenekien egingo zuela. Zeuk eskatuta bezalaxe, ez diot kontra egingo, ezta? Azken finean, kantu batzuk gora beheran, ez zitzaizula asko axola esan zenuenez...
Bueno, hartu atseden amatxo... Laster arte!
(Lehen abestutako kantu bera abestuz, pozik, desagertu egingo da).