5. AGERRALDIA

 

(I. agerraldiko eszenatokian gaude. neskatoa kamainan dago, lotan agian. Edo ez, batek daki, baliteke esnatuta egotea, geldi-geldi, mugitzeko gogorik gabe. Bizkarrean zakua dakarrela, isil-isilean sartzen da ama etxolan. Zauritutako hanka gogortuta dauka eta herrenka dabil. Zakua lurrean uzteko makurtzean nabarmenagoak egiten zaizkio orduan mina eta nekearen arrastoak aurpegian. Zakutik bidoia atera eta ezkutatu egiten du).

 

ALABA: Ama, hor al zaude?

AMA: Bai, umetxoa, hemen nauzu. (neskatoarengana hurbilduz, beraren ondoan esertzen da. Eskua kopetan jarri eta laztandu egiten dio) Mina al duzu?

ALABA: Ez dakit mina ote dudan... Eta, edukitzekotan, ez dakit nondik datorren min hori, ama. Umea naizelako izango da seguru asko. Badakizu, umeok dena daukagu ikasteko, eta ikasi gabe dauzkagu oraindik barruan sentitzen duguna adierazteko behar diren hitz guztiak. Agian horregatik egiten dugu horrenbeste irri eta negar umeok, amatxo, besterik ez dakigulako.

AMA: Hitz asko dakiten jakintsuenek ere egiten dute irri eta negar.

ALABA: Bai, baina zu bezain jakintsuak ez direlako izango da, ama. Jaio nintzen egunean gogoratzen zaitut soilik biak egiten, irri eta negar, aldi berean.

AMA: Ez gezurrik esan, maitea, ez zara ezertaz gogoratzen. Inork ez du ezer gogoratzen norberaren jaiotzaz.

ALABA: Tira, baina amonak dena kontatu zidan.

AMA: Amona gajoa... Egia da, irri eta negar egin nuen zu jaio zinenean... Negar, hasieran, eta gero irri, zu ikustean. Eta egia da ere aspaldian ez dudala ez bata eta ez bestea egiteko gogorik izan. Baina ez pentsa hori inongo jakinduriaren emaitza izango denik.

ALABA: Ba, nik bai, negar egiteko gogoa sentitzen dut askotan.

AMA: Lasai, laztana, hemen nago ni, zurekin.

ALABA: Bai... elkarrekin gaude... oraindik.

AMA: Ez esan hori, maitea.

ALABA: Zergatik ez, ama? Egiari ez diodala beldurrik izan behar esan didazu beti.

AMA: Bai, hala da, beti esan dizut hori.

ALABA: (Isilune txiki baten ondoren) Eta heriotzari? Beldurra izan behar diot heriotzari?

AMA: Heriotzari? Heriotzari hil baino lehen izaten diogu bakarrik beldurra, hil eta gero sufritzerik ez dagoela ziur jakin arren.

ALABA: Ezta barre egiterik ere. Hori da pena.

AMA: Horregatik hain zuzen, maitea, pena besterik ez du eragin behar gugan heriotzak. Pena bai, inoiz ez beldurra... Gainera, nondik atera duzu hil egin behar duzula?

 

(Isilik geratzen dira biak, neskatoa kamainan etzanda, ama bere ondoan eserita).

 

ALABA: (Pentsamendu sakonetan murgilduta egongo bailitzan) Dena dela... hil egin behar hori eta... badago ulertzen ez dudan gauza bat.

AMA: Zer da hori, laztana?

ALABA: Zera... (Nola hasten ez dakiela ematen du) Zera, ez dakit nola esan... Lehoiak gazela-kumea eraso eta hiltzen badu, ondo lehoiarentzat, txarto gazela-kumearentzat, ados, baina egoeraren arrazoia ulertzen dut; badu bere logika, badago heriotza horretatik etekin bat ateratzen duen norbait. Gauza bera gertatzen da gazela-kumeak loretxo bat jaten badu, ondo gazela-kumearentzat, txarto loretxoarentzat, tira, baina badago ekintza horretan probetxuren bat lortzen duenik... Azken batean, biziak bizia akabatu behar du bizirik iraun ahal izateko.

AMA: Gizakion gauzetarako arrazoi aldrebesa iruditu arren, hori da sabanaren legea...

ALABA: Bai, ama, badakit, sabanaren legea... Eta badakit ez zela oso kontu desberdina, meatzarien grebaren garaian, misterren guardiek aitona hil zutenean: ondo misterrentzat, gaizki aitonarentzat, ados, baina bazuen logika bat; aldrebesa izango dena, baina, tira, misterrek etekin handiagoak lortzen zituzten horrela eta horrek esplikatzen du. Eta gauza bera gertatuko litzateke kontrako kasuan: aitonak misterreren bat harrapatu eta, ri-rau, lepoa moztu labanarekin, bertan seko mister gizajoa! Ba, zorria gainetik kendu eta ondo meatzarientzat orduan. Eta gaizki misterrentzat, noski... eta tamalgarri, eta kondenagarri kasu honetan, nola ez, eta horregatik hileta ponpoxoak eta dominatxoak barra-barra... Ados, hauek guztiak ulertzen ditut, ama... (Isilune txiki bat) Ulertu ezin dudana da nola, hain erraz senda daiteken sukar gaizto batek eramana, ni bezalako mukizu baten heriotzaren etekina non dagoen, ama? Esadazu zer probetxu dakar inorentzat debaldeko heriotza honek? Jakintsua zara zu, ama, eta esadazu...

 

(Burua laztandu egiten dio amak, bere erantzuna pentsatzeko denbora beharko baitu agian).

 

AMA: Ez naiz jakintsua, ene maitea, baina, probetxua edo arrazoia, non dagoen ikusteko ez da jakintsuegi izan behar... Nahikoa da errealitateari aurrez aurre begiratzeko borondatea.

ALABA: Eta orduan?...

AMA: Orduan?... Dirurik gabe eros daitekeen arren, hori da munduan dagoen gauzarik garestienetakoa askorentzat: errealitatea egiatan den bezala ikusteko borondatea (Publikoari begira) Eta ulertzekoa da, arrazoi sendoak baitituzte errealitateari aurrez-aurre ez begiratzeko. Gure lurralde hauetan gertatzen dena ez ikusteko, adibidez. Ze, hemen ere, mundu honetako beste edozein tokitan bezala, hildako bakoitzaren atzean badago beti arrazoiren bat, bat gutxienez... eta ez da kolesterola, gehienetan. (neskatoari begira berriro) Ai, ene maitea, gurean gertatzen dena konpontzeko badaude oztopo ugari, bai; baina, guztien artean, gure egoeraren benetako zergatiak jakin nahi ez izatea da oztopo handiena... Eta zaila da hori, ezjakintasun interesatu hori, konpontzen.

ALABA: Baina nik hori jakin nahi dut, ama? Non dago probetxua?

AMA: Probetxua?... Horrela, modu pertsonalean, gu hil edo bizi, horrek ez dio ez onik ez kalterik ekartzen inori. Ezagutzen gaituztenak aparte ez da inor larrituko zure edo nire heriotzarekin.

ALABA: Bai, ama, ulertzen dut hori. Badakit heriotza dela bizitzan dugun gauza ziur bakarra, baita onartu ere, jakina... Eta onartzen dut nire ingurukoak bakarrik larritzea ni hiltzen naizenean. Nola ez dut onartuko, ba? Nik neuk gauza bera egiten dut, ama; milaka eta milaka izango dira egunero munduan hiltzen direnak eta ez dut horregatik negar egiten; eta ez dut zergatik egin behar gainera, noski, egun osoa pasa beharko bainuke negarrez bestela. Ez da hori bizitzeko modua, gero!... (Isilune txiki bat) Baina ez da hori nire galdera... Ez, ez da hori... Batzuk zahar eta potolo hiltzen diren bitartean, ea zergatik ni flako eta mukizu hil behar dudan, hori da nik jakin nahi dudana. Eta non dago horren arrazoia, ama, non dago neskatxa flako baten heriotzaren etekina? Nork irabazten du horrekin? Hori da harrapatzen ez dudana...

AMA: (Gorantz begiratuz; han, urrutian, unibertsoaren beste aldean airean zintzilik dagoen punturen batean pausatuta begirada) Irabazleak? Hor dituzu irabazleak, munduan zehar sakabanatuak... (Begiak apur bat jaitsiz, besaulki-patioan pausatzen du orain begirada) Hor dituzu... guri begira. Guri begira, bai... baina agian... gu ikusi gabe agian; begi-belarriak itxita ezer ez jakiteko. (neskatoa patio aldera bueltatu, eta biak geratzen dira publikoari begira) Begiratu zure aurrean, ene maitea, (Eskuarekin seinalatuz) begien aurrean baitituzu: begira egunero hiru otordu egiten dituzten horiek, kaloriak neurtuta, edo neurtu gabe... Begira arropaz egunero aldatzen direnak, ispilu aurretik pasa ondoren, edo pasa gabe... Begira kotxea beren bigarren larrutzat daukatenak, ekologistak izan ala ez izan... Begira, ezagutu, benetan ezagutu ez, baina turista progre edo ez hain progre moduan bisitatu, beno!, postaletako bazter guztiak bisitatu dituztenak, diapositibak lekuko... Laburbilduz, hortxe dituzu egunaren bukaeran “Ai, nire juaneteak” entzungo diezun horiek guztiak. (Eskua jaso eta neskatoaren ilea laztantzen du) Bizitzeko behar duzun odola xurgatzen dizuten izainak bezalakoak dira aberats horiek... odolaren ordez gure petrolioa zurrupatzen digute, hori da diferentzia bakarra. Oliobidearen bidez xurgatzen digute pertsonak bezala bizi ahal izateko behar dugun petrolioa... Baina, aizu, ez nahastu bazterrak, aberatsak dira hor ikusten dituzun horiek eta eskubide osoa dute (Ironiaz, publikoaz)'. ordainduta daukate eta! Prezioa ordaintzea dute eskubide iturria!

            Hor ikusiko dituzu gero, beraien potentzia handiko kotxe dotore horien aurrean burumakur eta belaunikatuta, jainko gurpildunak izango balira bezala... Hor ikusiko dituzu, negu gorrian izerditan, berogailuaren ondoan. Eta hor udako bero galdatan, aire girotua dela medio, katarroak akabatzen. Eta oso aberatsak direnez, ez bakarrik petrolioa, baita hemen behar dugun kobre, kakao, titanioa, fosfatoak, egurrak, mineralak, kafea, kotoia eta bestelako baliabideak ere, bortxaz eta maltzurkeriaz kenduko dizkigute, beharrezkoak ez diren kontsumoetan parrastatzeko gero... Beltzaran jartzeko pomadak produzitzeko, adibidez, behar ditugun botikak ekoiztu beharrean... Edota bi aldiz garbitu baino lehen modaz pasako diren soinekoak egiteko, gu biluzik gaude bitartean... Edo...

ALABA: Ez duzu jarraitu behar ama, ulertzen dudala uste dut...

AMA: Zibilizatuak dira horiek... eta gu, aldiz, etika gabeko odolzaleak, lapurrak, giza eskubideen urratzaileak, fanatikoak, terroristak...

ALABA: Azken finean... aitonarekin eta misterrenarekin konparatuta ez da oso desberdina, ezta? Baten irabaziak besteren lepotik sortzen dira, ez dago sekretu gehiagorik... Batzuk ondo bizitzeko hil egin behar dut nik, ezta?...

AMA: Batzuk ondoegi bizi direlako hil behar dugu guk, halaxe esango nuke nik. Baina ez, arrazoia duzu, ezer berririk ez dago zeru azpian... aitonarengan geunden gu, eta gugan dago orain aitona, eta berari gertatu zitzaiona gurean dago... guri orain gertatzen zaiguna beregan zegoen bezala.

ALABA: Eskerrik asko ama. Ez du ezer aldatuko horrek, baina orain badakit zergatik hilko naizen (Publikoari begira, serio, inongo sentimendurik adierazi gabe)... Edo, agian bai, baliagarria izan daiteke agian jakintza hori (Posturaz aldatzen du kamainan. Publikoari bizkarra emanda, zokora begira geratzen da orain) ...bizitzeko gogoa pizteko gertatuko zait agian baliagarri...

 

(Isilik geratzen dira biak. neskatoaren postura aprobetxatuz, kamainatik altxa eta etxolaren beste izkinara joaten da ama. Isilean, plater batean ura hartu txarrotik eta, neskatoari bizkar emanez beti, aulkian esertzen da. Lurrean uzten du platera. Zauria garbitu nahi duela dirudi. Soinekoa jaso eta erretako izterra ikusten dugu. Aurrekoetan baino itxura kezkagarriagoa du, ubelago eta zabalduago dago zauria. Min oihuak ahoan isilduz, ahal duen moduan garbitzen du. Halako batean, minak eragindako espasmo baten ondorioz, ondoan duen platera zapaldu eta bertako ur apurra lurrera botatzen du. Sortu den zarata txikiak erakarrita, neskatoa bueltatu egiten da. emakumeak soinekoa ahal duen moduan atondu eta lurrekoa jasotzen du).

 

ALABA: Ura emango al didazu?

 

(Txarrora joan eta ematen dio).

 

ALABA: Zein gozoa... Gehiago emango al didazu? Itsaso osoa edango nuke nik.

AMA: (Ematen dio berriro) Kontuz itsasoarekin, itsasoa ez da edateko. Konturatu baino lehen berak edango zaitu eta.

ALABA: Konta iezadazu, ama, zer dago itsasoaren beste aldean.

AMA: Milaka aldiz ez dizut kontatu ba!

ALABA: Bai, milaka... Baina hau azkena izango da ama, zin egiten dizut.

 

(Errenditu egiten da ama, kamainan berriro eseri eta hainbatetan errepikatutako pasadizoen kontaketari ekiten dio. neskatoa ezertaz ez konturatzeko berak eginahalak eta bi egin arren, nekadura puntu bat nabaritzen zaio kontaeran, zauri ustelduan sartu zaion harrak sortua. Bere magalean, adi-adi entzuten du neskatoak).

 

AMA: Kaletik ibiltzeko beldur ibiltzen nintzen hasieran, larruazal zurien artean nire azal beltza ezin ezkutatuz. Koloreak salatuko ninduela pentsatzen nuen, “Begira, hortik doa beltz hori”, eta bateren bat etorriko zela atzetik orduan, “Aizu, non dituzu paperak!”... Oker nengoen... oso oker... eta azkar konturatu nintzen horretaz, beraien ondotik pasa eta ez ikusiarena egiten zutenean. Transparentea nintzen beraientzat! Transparentea nintzen eta inork ez ninduen ikusten horregatik. Harrigarria gertatzen zait oraindik nola ez zuten danba egiten nire kontra kalean!... Baina, tira, ez zen izan hori egin nuen deskubrimendu bakarra... Horren atzetik beste deskubrimendu asko etorri ziren laster. (Isilune txiki bat) Ez zen txikiena izan, adibidez, hango jendearen portaera... nola, hemen argazkiak egiteko garaian berritsu eta jostariak agertzen ziren turista haiek, zakar eta goibel erantzuten zuten han, tren geltokia non zegoen galdetzean...

ALABA: (Etenaz amari) Ez, ama, ez kontatu hori, oso aspergarria da eta. Txanponarena nahi dut nik, ama, konta iezadazu txanponaren pasadizoa.

AMA: Zuk barre egin nahi duzu nire kontura, ezta?

ALABA: Bai.

AMA: Hasieratik nahi duzu?

ALABA: Nahi duzun bezala

AMA: Tira... Bertan zer edo zer aurkituko nuelakoaren esperantzan, ibai baten bokalean zegoen hiri handi batera ailegatu nintzen arrastiri batean. Ez nuen inor ezagutzen han, helbide batzuk nituen bakarrik suertea probatzeko... Harrigarria da, laztana, baina ez dut lortzen hiriaren izena gogoratzen... Kantauri izeneko itsaso baten ondoan zegoela bai, hori bai, baina izena ez... Tira, berdin da. Autobusetik jaitsi eta hirian barrena abiatu nintzen. Grisa iruditu zitzaidan hiria. Grisak hango etxe eta bazter guztiak, grisak eta ilunak, hiria zeharkatzen zuen ibaia bezala, grisa hura ere, nahiz eta buztin kolorekoak izan urak. Hala iruditu zitzaidan niri behintzat, ezkutatzear zegoen eguzki gorristak goiko hodeiak ispilutzat hartzen zituen ordu hartan. Hura zen hiri hartako edertasun bakarra, zeruko hodeiena... han goian, distiratsu eta ederrak, debaldeko ikuskizuna. Eta horregatik agian, debaldekoa izateagatik, hain zuzen, debeku bereziren baten menpe zegoen edertasun hura hango biztanleentzat... edo hala ematen zuen behintzat, etxe handi haien arteko zirrikitu estu-estu bat besterik ez baitzeukaten zerua eta hodei haiekin gozatzeko.

            Edertasunak eramanda, ibai ertza jarraitu nuen. Zikinduak eta guzti, ibaiko uretan islatzen baitziren hodei altuak... eta ni haien arrastoan. Gorri-moreak ziren hodeiak, eguzkiaren izpi bihurriek tindatuak... Ai, ene maitea, ez dakizu zuk zer den eguzkiaren laztanik gabe bizitzea...

ALABA: Sabanako eguzki bera ez al da, ba, hangoa?

AMA: Ezetz pentsatzen dut askotan; ezin duela, eguzki bera izanik, hain modu desberdinean argitu.

ALABA: A, badakit! Agian Europan beste eguzki bat izango dute beraientzat bakarrik, pilekin eta. Badakizu, han modernoagoa da dena.

AMA: Oso oker ez zaude agian... Argia pizten duzun lehenengoan hasten da eguna Europako hirietan, eta itzaltzen duzun azkenekoan amaitzen da. Bertakoek ez omen dakite eguzki gorri eta handi bat jaiki eta etzan egiten dela egunero...

ALABA: Gorri-gorria eta handi-handia eguzkia...

AMA: (Kontaketa jarraitzen du) Ibai ertzetik nindoala, eta, bat-batean, hodei gorrixka haien isla ur gainetik altxa eta airean dantzan hasten zirela iruditu zitzaidan, sua bailitzan. Sinestu ezinean geratu zen zure ama tuntun hau, liluratuta. Nola liteke hura? Hodeiak dantzan nire begien aurrean?... Gehiago hurbildu, eta orduan konturatu nintzen han inongo surik ez zegoela, ene begien asmakizuna baino ez zela hura... (Dudatan dagoela dirudi momentu batez) Beno, asmakizuna... neurri batean bakarrik, egia esateko. Ze, amarru ere bazen, eta ez txikia gainera... benetan ez zegoena bertan zegoela sinestarazteko eraikitako amarru ikusgarria baitzen eraikin hura. Izan ere, hori baino ez zen nire liluraren iturria: eraikin bat, ene maitea, ibaiaren ertzean altxatzen zen inoiz ikusi dudan eraikinik bihurriena. Zu baino bihurriagoa zela esaten badizut ez dut gezurrik esango; kontuak atera hortik, neska! Horma zuzen bat bera ere ez zeukan, pentsa!

            Titanioz egina zegoela esan zidaten gero; eta bertan islatzen ziren arrastiko hodei koloretsuak, arraildutako ispilu batean egingo zuten moduan, zure ama tuntun honi sute handi baten sugarrak zirela sinestaraziz... Bai, polita zen hura; jolas-parke guztiak politak diren bezala... nahiz eta jolasik gabeko parkea izan hura.

ALABA: Zer zen, ba?

AMA: Museo izena jarri zioten, eta denetatik jartzen dute bertan ikusgai, margoak, soinekoak, motoak...

ALABA: A, bai, badakit, motoak! Aitonak ateratzen zuen kobrearekin egiten dituzte horien guztien motorrak.

AMA: Guzti guztiak?

ALABA: Tira, eta aitonaren aitonak ateratzen zuenarekin, eta aitonaren aitonaren aitonak ateratakoarekin, eta...

AMA: (Kontaketa jarraitzen du) Han zegoen zubia gurutzatu eta bertara hurbildu nintzen... gezurrezkoa zirudien hura benetakoa ote zen jakiteko neure eskuekin ukitu behar nuen eta.

ALABA: Eta?

AMA: (Isilune bat egiten du) Erantzunik ez daukat oraindik... Han zegoen eraikina, zutik... Zutik, eta lerro zuzenaren bertikaltasuna galduta aldi berean, eguzkiaren azken izpiak hodeien islan harrapatu nahi dituen mozkorti baten moduan. Nire esku beltzekin ukitu nuen, eta, nik espero nuenaren kontra... eraikina ez zen desagertu, fantasiazko gauzekin gertatzen ohi den moduan, hatz puntarekin ukitzen dituzula... eta, plop!, desagertuak dira jadanik! Hura ez. Bertan jarraitu zuen, zutik eta sendo, titaniozko pizti hura...

            Gezurrezkoa zirudien dena, hala ere, arropa-dendetako ispilu horietan gertatzen den moduan, norberaren benetako irudi arrunta islatu beharrean gure burua liraindu egiten duten horietan.

ALABA: Bai, eta orduan, zera, orduan gertatu zen txanponarena! (Berak entzun nahi duena entzuteko irrikaz).

AMA: Bai, umetxo, orduan izan zen... (Hariari berriro lotuz) Bertan zegoen urmaelaren karelean eseri nintzen, aho zabalik gorantz begira, tontatuta bezala. Han nengoela, ni bezain galduta zirudien gazte afrikar bat hurbildu zitzaidan orduan, zabal-zabalik begiak hura ere, eraikinari begira ni bezala. Oso hurbileko sentitu nuen gazte hura, ezin dut ukatu, eta horregatik gertatuko zen seguruenik geroko guztia. Halako batean, poltsikotik txanpon bat atera eta uretara bota zuen, eta begiak itxi zituen gero otoitz egiteko edo. Harrituta begiratu nion nik. “Uretara txanpona bota eta gero desio bat eskatzen bada, pentsatu baino lehen beteko da desio hori”, esan zidan gazteak. “Bai?”. “Ziur baino ziurrago, probatuta daukat dagoeneko!”, erantzun berak. “Kontxo! Nire desioen zerrenda ez da makala, ez horixe!” pentsatu nuen kolkorako, eta zerrendako lehena aukeratu nuen proba egiteko. Desioaren tamaina kontutan hartuta, eskuzabal jokatzeko erabaki nuen, ene maitea; karteran arakatu eta aurkitu nuen txanponik potoloena bota nuen urmaelera begiak itxi ondoren. Apur bat itxaron, begiak ireki, eta hara non ikusi nuen morroi hura urmaelean sartuta bi txanponen bila! “Ikusten? Desioak betetzen dira! Goiz goizetik mokadu probatu gabe nengoen eta, tira, badaukat orain zerbait jateko”, horrelaxe esan zidan serio-serio. “Baina, baina...”. “Bakarrik desio posibleak eskatu behar dira, emakumea, ez ezinezkoak, zuk eskatu duzun moduan”, esan zuen gazteak alde egin baino lehen.

 

(neskatoaren ezpainetan irriño samur bat, pikaro ere agian, sumatzen da. Barre egiteko indar handirik ez du baina).

 

ALABA: (Pentsakor) Ama, zuk uste al duzu, zera... gauza bat askoasko desiratuz, hau da, zure indar guzti-guztiekin desiratuta, gero egiatan gertatzen dela?

AMA: Desira hutsarekin bakarrik ezta horko aulki hori ere ez duzu bere lekutik mugituko, ene laztana. Ekin egin behar zaie desioei, alabatxoa, gogotik ekin ere, dauzkazun indar guztiak horretan jarrita... Gehienetan, egindako lan guztia ez dela nahikoa izango ederki jakin arren.

ALABA: Hori pena... desioak bai, baina, indarrik ez dudanez, ezinezkoak ditut nik desio guztiak...

AMA: Eta zer da nire alabatxo eder honek desiratzen duena?

ALABA: Lehen esan dizut, ama, desiratzen dudan guztia adierazteko behar diren hitz guztiak ikasi gabeak dauzkat oraindik... Eta gehiago ikasteko denborarik ez, hori lastima. Baina berdin zait, badakit hitz guztiak jakinda ere gehiegizkoa dela nik desiratzen dudana...

AMA: Nire eskuetan balego zure desioak gauzatzea...

ALABA: Nahikoa zait zure ahotsa entzutea, amatxo.

AMA: Hain nekatuta nago...

ALABA: Segi apur bat gehiago, ama, mesedez...

 

(Gainean sentitzen duen zama arintze aldera edo, atzera egiten du kamainan emakumeak. Erdi etzanda eta neskatoa altzoan, bere kontakizuna jarraitzen du).

 

AMA: Titanioaren dirdira ezagutzen ez zuen hiriaren partean aurkitu nuen ostatu azkenean, fabrika abandonatu baten pabiloietan.

ALABA: Baina ez, hori ez, aurretik bolatxoena dago, ama, kontatu bingo-bolatxoena...

 

(Amultsuki eskatzen dio, ezetz erantzuteko zirrikiturik uzten ez duen modu batean).

 

AMA: Ados, ba, bolatxoena... (Kontakizuna berriro hasiz) Tonto-tonto aurpegia geratu zitzaidan, gaztea, nire txanponaz jabetu ondoren, bizkarra eman eta lasai-lasai alde egin zuenean. Baita harritu ere, bat-batean buelta eman eta, “Ba al duzu non lo egiterik?”, inongo maleziarik gabe galdetu zidanean. “Ez, iritsi berria naiz hiri honetara”, erantzun nion xalo-xalo, gertatutakoaz txundituta oraindik. “Kaka! Ezta nik ere”, esan zuen orduan, “Eta ez dago hori konpontzeko biderik gaurkoz... Baina, tira, zuk pixka bat lagunduz gero, egunero ogitartekoren bat eta aste baterako lo egiteko tokia lortzeko aukera izango dugu bihar. Eta dena debalde!”. “Tira”, onartu nuen. “Gaur kalean egin beharko dugu lo”. “Lasai, ez da lehenengo aldia izango niretzat”. “Suposatzen nuen, bai”, egin zuen barre, “Tira, goazen supermerkatu batera, goseak janda nago”. “Gonbidatuko nauzu gutxienez, ezta?”. “Ezta ametsetan ere”, erantzun zuen berak algaraka. Iluntzen hasia zen eta titaniozko xafletan ez zen inongo eguzki izpirik islatzen ordurako; bertako argiteria piztua zegoen eta are ederragoa zen oraindik museo izeneko jolas-parke hura. “Ez, ez, seriotan esaten dizut, behar bezalako jatetxe batera gonbidatu beharko nauzu zorra kitatzeko”, amenazoa bota nion haserre-itxurak eginez. “Nahi baduzu horretara joan gaitezke”, erantzun zidan berak titanio alderantz seinalatuz, “Kontatu didatenez baduzu hor Axoa parmentierra Ezpeletako piperraren erara, Iratiko ardi gaztarekin gratinatua eta Baionako urdaiazpiko piperradaren goarnizioarekin osatutako platera eskatzerik. Tira, hori sarreretarako”.

ALABA: Zeeer?...

AMA: Axoa parmentierra Ezpeletako piperraren erara, Iratiko ardi gaztarekin gratinatua eta Baionako urdaiazpiko piperradaren goarnizioarekin.

ALABA: Ufa! Hau betekada, ama! (Planta egiten du neskatoak) Ez duzu uste taloa txorizorekin bi aldiz eskatuta hobe izango litzatekeela?

AMA: Niri ez galdetu, umea, holakorik ez dut inoiz probatu, ezta probatuko ere...

ALABA: Ama...

AMA: Zer?

ALABA: Zergatik joan zinen gazte haren konpainian?

AMA: Tira... amets txikiak egia bihurtzen bazekien hark. Eta fidatzekoa zela ematen zuen, gainera...

ALABA: Eta mutil ederra zen?

AMA: Aizu, neska, poliziak berak ere ez du horrenbeste galdera egiten.

ALABA: Ados, aski da... (Zantzu pikaro bat nabaritzen zaio ahotsean) Eder nahikoa izango zen...

AMA: Babes-etxe batera joan ginen hurrengo goizean. “Hogeita hamarren bat lagunentzat tokia dago bertan, bata bestearen ondoan estu-estu lo egiteko”, esplikatu zidan nire lagunak, “eta zerrendan apuntatzen diren artean zozketa bat egiten da astero tokia banatzeko. Gaur tokatzen da, hain zuzen, aste honetako zozketa; arratsaldeko lauretan egingo dute”. “Eta guri tokatuko zaigula uste al duzu?”, galdetu nion. “Ez, zortearen eskuetan utzita seguruenik ez”, nire xalotasunaz barrezka begiratu ninduen, beti bezala, “Baina, badakizu, zorteari pixka bat lagunduz gero, amets txikiak egia bihur daitezke... Zuk, momentuz, hara joan, zerrendan izena eman eta begiratu ondo zure zenbakia zein den. Beranduago joango naiz ni... Hobe biok elkarrekin ikusten ez bagaituzte”.

            Berak esan eta hala egin nuen nik: bertara joan, eta paretan zegoen zerrendaren azkenaren hurrengoan nire izena eta zenbakia idatzi nuen, berrogeita zazpia. “Berogailurik ez dagoela, hori da hemengo txarrena!”, holaxe esan zidan nire izenaren ondoan berea jarri zuen bizar txuriko gizon batek, “batez ere hotza egiten duen gau madarikatu horietan. Baina ez ezazu beldurrik izan, eder puska hori, hotzak jaten bazaitu, lasai, niregana hurbildu, badaukat nik bero nahikoa zure hotz guztiak mokadu batean jateko”, begi-keinu lizun batez lagunduta esan ere. Hura sentitu nuen nazka! ...Artean botagura sentitzen nuen lagunarengana joan eta zulo zikin hartara ez nintzela inolaz ere bueltatuko esan nionean. “Laster itoko zara oihan honetan amorru hori ongi bideratzen ez baduzu”, erantzun zidan berak. “Eta zer egingo dut, ba, hara joan eta ipurdia jarri? Hori da egin behar dudana?”. “Bai, horixe bera, astebeteko ostatu eta debaldeko mantenu hori egia bihurtu nahi baduzu horixe da, hain zuzen, egin beharko duzuna, ipurdia jarri”. “Bai zera!”. “Tira, agian nahiago duzu pisuren bat alokatzea, ezta?... Saiatu ba, zoaz eta saiatu, zoaz inmobiliaria batera... Inongo emaitzarik ziurtatu gabe diru mordo bat eskatuko dizute agian, ustez alokatzeko dauden etxebizitzen zerrenda baten truke. Ikusiko duzu!, ikusiko duzu orduan nola, telefonoaren beste aldean zure azentuaz jabetzen direnean, aitzaki xelebreenak entzuteko aukera izaten duzun, “Hau zorte txarra zurea! Justu momentu honetan itxi berria dugu kontratua beste bezero batekin”... Tira, badakit, ez da beti horrela izango, eta egunen batean zorte ona izango duzu zuk ere. Auskalo zenbat lagunekin konpartitutako pisuren bat lortuko duzu orduan, sofa batean lo egiteko aukera eta guzti; sofan, edo lurrean botatako koltxoi batean, zuk aukeratu, mantenurik gabe eta aurretik ordainduta, jakina... Hortik pasa eta gero ikasia dut nik zer den hori. Baina, tira, saiatu pisu bat alokatzen. Niretzat ezinezko ametsa bada ere, agian ametsa errealitatea bihurtzeko gauza izango zara zu”, halaxe bota zidan lagunak, plausta, aurpegira. “Eta ez begiratu horrela, emakumea, zoaz lasai, ezertarako ez duzu ene beharrik. Amets txikietan bakarrik moldatzen den gizajo bat baino ez naiz ni”.

            Zer esan ez nekiela geratu nintzen orduan, ene laztana, eserita geunden bankuari itsatsita. Ez dakit zenbat denbora eman nuen horrela, isilik, mugitu gabe. “Ze? Zein da tokatu zaizula esan didazun zenbaki hori?”, galdetu zidan berak azkenean. “Ez dizut zenbakirik esan”. “Ba, nirea berrogeita hemeretzia da”. “Nirea berrogeita zazpia”. “Lasai, emakumea, bakarrik ez zauden bitartean ez dizute ezer egingo”, esan zidan lasaitzeko, eta aldean zeraman motxila zaharretik poltsatxo bat atera zuen bingo-bolatxoez beteta. Berrogeita zazpia eta berrogeita hemeretzia bereizi eta poltsikoan gorde zituen. “Ezin dira egunero erabili... baina, tira, noizean behin ondo dago”, esan zuen irribarrez. Nik begiratu egin nion, ene alabatxoa, baina ez nuen ezer ulertu...

            Zozketa egiteko markatuta zegoen ordurako, jende mordo bat bildu ginen mahai baten inguruan babes-etxeko logelan. Gizonezkoak ziren ia guztiak, noski; emakume izanda ez baitzen giro hangoa. Baina ez zen izan hori, hala ere, gehien harritu ninduena. Ez. Harrigarriena bertan bildutako jendea izan zen. Pentsa: erdia baino gehiago zuriak ziren! Ez beltzak, ez arabiarrak, ez inkak edo aztekak... Ez, zuriak ziren. Bertakoak, alegia! Gu bezain behartsuak ziren haiek; gu baino etsiagoak gehienak, aspaldian galduak baitzituzten haiek guri bultza egiten ziguten ametsak...

            Harrituta geratu nintzen. Hemen nengoela, inork ez zuen ezer esaten horretaz; ez nion inori entzun hango jende asko horrela biziko zenik... Alderantziz, zuri guztiek kotxe bana eta telebista bina zituztela pentsatzen nuen nik...

ALABA: Transparenteak ziren agian zuri haiek ere.

AMA: Bai umetxo, gu baino askoz transparenteagoak ziren, dudarik gabe. Guk larruazalaren kolorearen marka genuen gutxienez, eta apartatu egiten ziren gu ikustean. Baina haiek ez, haiek inork ez zituen ikusten... haiek ez ziren existitzen. Orduan konturatu nintzen lehenengo aldiz: larruaren kolorea ez da arazoa... arazoa azaltzeko moduetako bat baizik.

 

(emakumea, ezinegon batek bultzatuta, agondu egiten da berriro kamainan. Hozkirri moduko batek astintzen du bere gorputza. Oso ahul dago. Dituen indar apurrak bilduz, haren ahotsean ez da ezer islatzen).

 

AMA: Mahaiaren bueltan pilatu ginen zozketa egiteko ordua iritsi zenean, gure artean oihu eta bultzaka aurreneko lerroan jartzearren. Badakizu, tranpak nonahi sortzen dira, eta behar handiak dauden tokietan are gehiago oraindik; horregatik zozketa bertatik bertara ikusteko amorru hori, badaezpada. Mahaiaren punta batean jarri zen nire laguna, eta ni kontrakoan, lehenengo-lehenengo lerroan, berak agindu zidan moduan. Iskanbila apur bat baretu zenean, babes-etxeko martxa gobernatzen zuen morroiak zozketak egiteko gordeta zuen bingo-bolatxoen zorroa atera eta tapetearen gainean jarri zuen. Banan-banan hasi zen zorioneko hogeita hamar bolatxoak zorrotik ateratzen; begiratu gabe bolatxo bat atera eta hautsontzian jarri, bolatxo bat atera eta hautsontzian jarri, eta horrela, banan-banan, hogeita hamar zenbakiak atera arte, denok adi-adi hari begira geundela, badaezpada, ez baitzen makala kontua hogeita hamar zenbaki haien jabeentzat: astebeteko aterpea, aizu! ... Bat-batean, “Ez nauzu, ba, bakean utziko, zerri lotsagabe horrek!”, eskuin-ezker ukondoka bueltatu nintzen hango nagusiak azken bolatxoa atera zuenean eta oihu eta bultza egin nion nire atzean zegoen morroiari, “Moztu egin behar dizkizut nik esku zikin horiek!”, mehatxu egin nion, ipurdia ukitu zidalakoan... Hura sortu zen zalaparta!

ALABA: Ama...

AMA: Zer?

ALABA: Eta benetan ukitu zizun ipurdia?

AMA: Tira, momentu hartantxe bertan ez. Baina ez pentsa nik gezurrik bota nuenik, ez horixe, ederki haztatua bainuen ordurako... Egia esateko momentua aukeratu, hori da egin nuena, ez gehiago; sortuko zen nahaspilan hautsontzian zeuden ateratako bolatxoak bultza eta lurrera botatzeko momentu egokian, hain zuzen. Baina, lasai, ez zen bola bat bera ere galdu... lurrean ondo bilatu eta gero hogeita hamarrak agertu ziren. Nire lagunak, hain zuzen, aurkitu zituen horietako bi, kasualitatez berrogeita zazpi eta berrogeita hemeretzi zenbakiak zituztenak... Begira zer suertea, gureak! Bai, astebeteko ostatua lortu genuen horrela.

ALABA: Tranpa egin zenuen, ama! (Modu pikaroan esaten dio).

AMA: Ekin beharko diozu, neska, horko aulki hori mugitzeko ere ekin beharko diozu, ez da bera bakarrik mugituko bestela... Ba, ametsekin gauza bera. (Isilune bat) Tira, badakit, zu bezain zanpatua dagoenari ziria sartzea ez da harro egoteko moduko balentria, eta ederki dakit ere oso amets txikia zela hura, oso txikia... txikiegia egia esateko... ez diot nire buruari engainatuko. Baina ez naiz orain damutzen hasiko, inolaz ere ez, ez naiz behintzat damu kontuetan lehengoan hasi behar duena.

 

(Oso nekatuta dago emakumea. Izterraren gainean eskua samurki pausatzean min bizi baten zantzua nabarmentzen zaio aurpegian, min fisikoa eta bestelakoa. Kamainan atzera egin eta neskatoaren ondoan etzan egiten da).

 

ALABA: ...Eta orduan, babes-etxean astea pasa eta gero, abandonatutako pabiloi batzuetara joan zineten... (Kontakizuna jarraitzeko zirikatzen dio neskatoak).

AMA: Bai, laztana, baina oso nekatuta nago... utz iezadazu orain apur bat deskantsatzen...

 

(Isilik geratzen dira biak, loaren esperoan. Haien deskantsuari enbarazu ez egiteko agian, pixkanaka-pixkanaka itzaltzen dira argiak, ipurtargi baten adinako argitxo bat geratu arte. Objektuen siluetak besterik ez dira antzematen eszenatokian).

 

ALABA: Ama... (Ezti-ezti egiten dio belarri ertzera).

AMA: ...Zer?

ALABA: Barkatu baina... lehen, kalera atera zarenean, nora joan zara?

AMA: Zure sukarra sendatzeko botika baten bila ibili naiz...

ALABA: Eta?...

AMA: Ezer ez, laztana, ezer ez... Inork ez du petroliorik nahi gaur.

ALABA: Ulertzen dut... Arrazoi komertzialak direla eta, ezta?

AMA: Bai, maitea, arrazoi komertzialak...

ALABA: (Apur bat isilik egon eta gero) ...Lasai, ama, ez du inporta...

 

(Ipurtargia itzali eta erabateko iluntasunean geratzen da eszenatokia).