Lehen zatia

 

Taula gaina: jateko sala bat, ezker aldera... ohe zabal batekin. Nahiko desordena dago.

 

Oihala altxatzean, ama ohe gainean etzanik dago, serora aldiz pikura bat apailatzen ari da. serorak ipurdi mazela alkoholarekin torratzen diolarik, amak animaleko oihu bat botatzen du:

 

 

ama — serora

 

AMA: Ai!

SERORA: Ezti zaitez, emaztekia... Ez dut oraino...

AMA: Alta bizian zerbait-zerbait jasanik badut... baina pikura zikin debru horiek ez ditut bada onesten ahal!

SERORA: Ez da hain bortitza...

AMA: Emaiten duenarentzat ez, ez da hain bortitza. Ene lekuan bazine...

SERORA: Nik ere bakarrak baditut ukanak... zeinetarik eri nintzelarik...

AMA: O, gaixoa! Zu ere anitz ikusia zira beraz? Eta orain... ongi sendatua zira bederen?... Ez zaizkitzu eskuak daldaran ari, agian... Zeren...

SERORA: Badakit zer erran nahi duzun... Baina, ez zaitela otoi ene eskuez hAnbat axola. Nahiago nuke, zu segurik, ez bazinte hainbeste mugi. Gorputz guztia airean duzu...

AMA: Zerk hatxeman behar ninduen, orain! Ikusiak, ikusi...

SERORA: Zaude, zaude. Gero kondatuko dizkidazu zure berriak... Ea, ba... (serorak berriz ere ipurdi-mazela torratzen dio)

AMA: Jainko ona! (serorak orratza sartzen diolarik, amak berriz): Ai! Zer zizta! Uiui... Uiuiui...

SERORA: Ez zaitez mugi... Otoi ez zaitela mugi...

AMA: Zer da botia tzar hau! Ene mina! Ene mina!

SERORA: Geldi zaiteZ, bestela berriz hasi beharko dut!

AMA: Jainkoaz ez zazula horrelakorik erran! Ama maite zeruetakoa!

SERORA: Horra. Egina da orain.

AMA: Ez da goizegi. Botia zikina! (Ohearen gainean jartzen da). Zahartzeak ez du deus onik, ori... Eta futxo, denek zahartu nahi!

SERORA: Zer derasazu? Zu, ez zira zaharra oraino!

AMA: Ez eta gaztea ere alta! Funtsean, ez banu hainbeste eritasun, beste kalipurik banuke! Baina, azken urte hauetan, kasik pozoin guztiak kitzikan ari zitzaizkit! Urde zikinak... ez besteak. Bat kasatu orduko... berehala beste bat, hortxe, aiduru. Kasatzen ahal direnak, oraino, paso... Baina ene eztul hau... Ene eztula bazinu zuk, gaixoa... Eta ene erromatismak... Erromatismek jana naute. Bazinaki... Bazinaki... Eta azkenik, azkenik... gaitz madarikatu honek harrapatu behar ninduela...

SERORA: Diabeta erran nahi duzu...

AMA: Hori bera. Diabeta bai. Diabeta. Asukrea odolean... Goiti eta beheti. Den mendreneko zerbait on jan orduko... Akabo! Eta orduan, ene medikuaren erasiak entzuten bazenitu! Alta segur naiz, berak ere nonbait min dukeela! Haren begitartea ikus bazineza, harri zintazke... Harri, gero! Batean zuri-zuria da hil bat iduri eta beste aldi batzuez berriz, eguzkiak ere ez du hark bezainbat dirdiratzen!

 

(ama ohetik jausten da, biziki nekez eta kurritzeko kana bat hartzen du).

 

SERORA: Nora zoaz? Jaun Medikuak errana dautzu ez ohetik higitzeko!

AMA: Jainkoa! Orai arte Medikuaren erran guztiak segitu banintu, aspaldian hila ninteke, ori! (Geldi) Kafe xorta bat hartuko duzu, ez?

SERORA: Ez du segur balio, ene gatik neka zaitezen... Milesker. Beste eriak goait ditut...

AMA: Egia. Egia haundia. Beste eriak ere badira eta... Funtsean, herrian berean, zenbat ez da... Eta beharrik, hor zaitugu, zu, Soeur Marie de l’Assomption, artatzeko. Zer egin ginezake zu gabe? Alta segur naiz ez zaitugula aski estimatzen. Lehen, herri hontan berean, hiru bazinezten. Orain, bat ere ez. Seroren hemendik joaiteko aipua hedatu zelarik, nehor ez zen mugitu. Nehor. Gero haatik, bazterrak murritz ziren, murritz. Beharrik, zu bederen hauzo-herrian gelditu baitzira eta gure zorigaitzak arintzen baidituzu! Beharrik. (Kafea zerbitzatzen dio).

SERORA: Milesker. Milesker.

AMA: Esne xorta batekin?

SERORA: Berdin, ori. Baina Jainkoaz ez zaitela sobera kurri. Nekatuko zira...

AMA: Ogi zigortua ala bizkotak nahiago dituzu?

SERORA: Goizetan, kafesnea hutsik hartzen dut.

AMA: Nahi duzun bezala... Nik aldiz, laborari ohidurak atxikitzen ditut: goiz guztiz, bederatzietan, arraultze-eta-xingar janez. Arraultze eta xingar. Osasunean naizelarik bederen. Nahiz azken denbora hauetan... xingarrari ez diotan lehenagoko gustu bera harrapatzen. Funtsean ez da harritzeko, urdeak nola hazten dituzten ikusi-eta... Sortu orduko, “Aliment complet” delako zikinkeria hortaz hantzen dituzte... eta gero zerria ederra da bai... kanpoz, baina barnez? Jainko ona! Gure gazte denbora, gure gazte denbora, hura zen hura denbora! Oraikoa aldiz... (Eztulka hasten da).

SERORA: Oraikoak ere baditu bere alde onak.

AMA: Guti. (Eztula) Biziki guti. (Eztula) Ustelkeria denetan nagusitua da. Denetan. Eta badakit zer diotan! Ustelkeriak, emeki emeki denak iresten ari gaitu.

SERORA: Otoi emaztekia ezti zaitez. Ez ditzagun gauzak ilunegi ikus. Jainkoa ona da.

AMA: Ona? Agian. Agian.

SERORA: Jainkoan ezar-ezazu zure esperantza...

AMA: Esperantza? Ba ote dakizu zein den ene esperantza bakarra? Erranen dizut. Sortzen ikusi nauen etxe hontan nahi nuke bizi. Bizi. Eta azkenean hil. Hemen hil. Horra ene esperantza. Baina ez dakit. Ez dakit. Batere ez dakit, ez nautenez...

SERORA: Nortaz mintzo zira?

AMA: Nortaz mintzo? Ene haurrez.

SERORA: Zure haurrez? Baina zure hiru haurrak ezinago xarmantak dira... Ez dut konprenitzen...

AMA: Nik ere ez dut konprenitzen. Eta hortan da guztia. Hortan da guztia. Baina hasi aitzin isilduko naiz. Luzeegi bailitaike. Ez nuke zure oneziaz baliatu nahi...

SERORA: Arrazoin duzu. Presatua naiz. Baina, etzi kondatuko didazu segida... Milesker beraz eta Jainkoaz ez zazula otoi sobera odol gaixto egin...

 

(amak serora ateraino segitzen du)

 

AMA: Milesker zuri, Soeur Marie de l’Assomption...

 

ama

 

AMA: Ez otoi sobera odol gaixto egin... Ez dakizu zuk, zer den ama izatea! Ez dakizu. Haurrak ukan, haurrak hazi, hazi eta hezi, ahal bezain ongi altxatu, eskolatu, hots, gizon eta emazte bilakatzen lagundu, gidatu, eta orain, ororen buru, zer gelditzen zait? Zer?

AMA: (Eztulka hasten da eta emeki-emeki ohearen gainean erdietzaten da. Ixil gune baten buruan, beste barne batetarik, irratia entzuten da, apal, gorago, biziki gora. ama ohearen gainean jartzen da.)

            Egia. Ez naiz eta, bakarrik. Larunbata da egun. Eta Antton larunbatetan lanean ez ari... Funtsean... noiz ari da? (Oihu bat botatzen du) Antton! Antton! Musika basa hori apalago ezarezak! Antton. (Musika berdin. Orduan ama ohetik jausten da eta ate bateri buruz doa). Antton! Antton! Apalago otoi! (Musika doi bat eztitzen da. ama, berriz sukaldearen erdira heldu da eta biziki emeki eleketa hasten).

            Antton. Ene azken haurra. Hirugarrena. Zenbat urte dauzka? Hogeita bi? Hogeita bost? Ala gehiago? Gehiago bai. Aurten, hogei eta zortzi urte ditu. Hogeita zortzi. Denbora juhan denez! Eta gu harekin, ohartu gabe. Hogeita zortzi urte. Iduritzen zait oraino haur bat, haurño bat dela. Ene Antton... Antton maitea. Lehen, —hain aspaldi du, baina orroitz^n naiz atzo balitz bezala—, lehen ez zen sekulan lokartzen ahal eta ilunpean, luzaz eta luzaz “Ama”, “Ama”, “Ama”, oihuka aritzen zen... Eta gau guztiz, bere ganbarara itzuliño bat egiten nuen eta “Arri arri mandoko, bihar Iruñerako” kantatzen nion, gero haren aingeru begiak segidan hesten zirela. Haur denboran ez zen goizik lokartzalea, eta orain are gutiago... Hogeita zortzi urte... eta iduri izpiritua hemezortzi urtetan gelditua duela. Gau guztiz airean... Beti zerbait estakuru ba... Eta gauak luze eta gauak usu. Oraiko gazteria! Oraiko gazteria beti bestaz-besta! Baina Antton, maite dut. Biziki maite. Bihotz ona du. Besta egile zanpantzar bat da baina bihotz ona du. Eta bihotz ona duen bati denak barka zaizkio. (antton sartzen da, transistor bat eskuan eta galtza motzak ditu bakarrik soinean).

 

 

ama - antton

 

ANTTON: Zer ari zira zutik Ama? Medikuak errana dautzu ohean egoiteko!

AMA: Eta lanak nork eginen ditu?

ANTTON: Ni, ez naiza hemen?

AMA: Hi ba hi... Gaizo brilili... Hemengo manera zerbait baduk: sendoa ohean eta eria xutik!

ANTTON: Goiz da oraino.

AMA: Goiz? Hamarrak eta erditan goiz bazaik hiri. to biba hi!

ANTTON: Errazu, hola segitzekotan, ni berdin berriz ohera joanen naiz gero. Ez naiz erasia gose!

AMA: Bazakiat bai zertaz haizen gose. Haskal hadi! Esnea beroa duk. Eta ogia xigortua.

 

(ama ohearen gainean jartzen da. antton-ek, berak apailatzen du bere haskaria. Kafea kikerara isuri ondoan, esnearekin heldu delarik, nolabait behaz topatzen da eta esnontzia erortzera uzten du. anttonek sakre bat bota beza).

 

AMA: Gaizo hakola! Gaizo eskoila.

 

(amak zutitzera egiten du).

 

ANTTON: Zaude hor berean, zu! Aditzen duzu? Hor berean.

AMA: Gaizo eskoila! Zer haiz, hamarrak eta erditan, oraino, ez ontsa iratzartua? (antton, trapu batekin esnearen biltzen hasten da, ixil gune bat). Emazte bat behar huke Antton. Emazte bat.

ANTTON: A, ez zaitela has, he. Zure karkara atxik-ezazu zuretako. Ez da orain mementoa. Aditzen duzu. Ez da orain batere mementoa. (Belauniko).

AMA: Beti gauza bera erraiten daitak. Eta nik halere sekula ez barkatzen: ezkont hadi mutikoa, ezkont hadi. Emazte baten hartzeak on eginen dauk.

ANTTON: Ene ongia non den, hori nihaurek badakit. Eta ez da batere errana emazte bat hartuz, zoriontsuago nintekeenik. Eta uste baduzu, ezkonduz, ez nukeela haskariaren nihaurek prestatzearen beharrik ukanen, ontsa tronpatzen zira. Oraiko neskatoek ez dute kozinatzen gostu. Eta gehienetan, nago, senarrak ez ote direnez trebeago.

AMA: Senarrek, beren emazteak lagun ditzaten, hori gauza zuzena duk. Hire aitak ere, artetan bederen, laguntzen nintian. Gauza ederra duk hori... Senar-emazteen arteko lotura, atximendua, amodioa.

ANTTON: (Lana utzirik, amaren ondora doa eta ohe hegian jartzen da). Amodioa... Errazu ama, zerbait galdatu nahi dautzut. Lehenago ez nintzen menturatuko, baina orain ez da berdin. Ama... zure senarra maite zinuena?

AMA: Antton!

ANTTON: Zer? Ez da horrelako galderarik egiten ahal? Aitamek, hainbeste nahi baldin badute beren haurrak ezkont daitezen, beraz, ezkontza, ezin asmatuzko gauza zoragarri bat da? Ama; gure aita maite zinuena?

AMA: Bai.

ANTTON: Harrituko nintzen “Ez” erran bazinaut.

AMA: Maitenian!

ANTTON: Gauza hauek aipatzean, min egiten dautzut ez?

AMA: Bai.

ANTTON: Biziki min?

AMA: Bai.

ANTTON: Beraz, aita, biziki maite zinuen?

AMA: Maite nian. Eta paso.

 

(Ixil gune bat)

 

(antton zutitzen da).

 

ANTTON: Ni, aitaz, ez naiz hanbat oroitzen. Hil zelarik, haurra nintzen oraino.

AMA: Haurrak zinezten, hiruak.

ANTTON: Zendako ez zira berriz ezkondu?

AMA: Antton, ixil hadi. Horrelako ideia bat ez zaidak sekula burutik pasa ere!

ANTTON: Eta orain... ez duzu damu?

 

(ama zutitzen da eta oihuz hasten. Zati guztian eskualde orotara mugituko da).

 

AMA: Egia jakin nahi baldin baduk Antton, egia jakinen duk. Bai, damu, dolu diat! Baina orduan, orduan ez zian orain bezala Ez zian aise, ez zian errex, ez zian posible. Ez nian nahi jendeak nitaz mintza zaitezen. Ez nian nahi erhiaz erakutsia izan. Eta bereziki, bereziki, ez nian nahi, beste senar bat hartuz, zuek paira zinezaten. Beldur nintian, beldur, ene egitatea ez zinutela sekulan konprenituko eta ene senarra, zuentzat, ez zela gizon arrotz bat baizik izanen, gure kafira goxoaren suntsitzera etorria. Hortakotz bada, nihaurek altxatu zaituztet. Ahal bezala baina nihaurek! Zuentzat sakrifikatu nauk. Alta... (Eztulka bortitz).

ANTTON: Alta zer?

AMA: Alta uste diat orain, hobeki eginen nuela... Nigan zen “emaztea” emeki emeki hil diat, bakarrik “ama” izaiteko. Eta egun, denboraren buruan konprenitzen diat emazte bat ez dela bakarrik ama izaiteko sortua. (Boza arrunt aldatuz) Baina zergatik mintzatzen naiz gauza hauetaz hirekin?... Burua galtzen ari diat. Ama batek ez dik...

ANTTON: Mintza zaitez ama. Mintza zaitez. Aldi bat bederen agert zaitez ziren bezala, buluz zaitez. Ez da hor deus ahalgetzekorik... eta ikusiko duzu gero gure arteko harremanak errexagoak, hobeak, zinez goxoak izanen direla.

AMA: Ez, Antton. Ez diat dretxorik. Egungoz aski erranik badiat. Aski. Eta berdin gehiegi. (Telefonak jotzen du).

 

 

antton telefonan

 

ANTTON: Alo, nor da? Ah.. Hi haiza Pettan? Bai ongi nauk. Eta zuek?... Ama nola den? (ama, toxe-toxe ohera doa) Ama, ohean to. Ez hain eri, ez. Zerbait erran nahi diok? Ago, bazetorrek... (amak telefona hartzen du, antton kanpora doa).

 

 

ama telefonan

 

AMA: Alo, Pettan... Zutitzen naizenez? Bixtan duk, baietz. Zer uste duk ala azken hatsetan naizela?... Polliki. Poiliki... Ez balinba! Eta hire familia zertan duk? Ongi? Hobe. Hobe segur. Otoitz egiten diat zuentzat. Ez lehen bezain usu, baina otoitz egiten diat halere. Nola? Pentsatu dutanez hik aipatu gauzari? Oh bai eta nola!... Egia erran, ez diat hari baizik pentsatzen. Eta zer diotan? Zer diotan? Horra zer diotan! (Eta telefona, oldarrean pausatzen du).

 

 

ama bakarrik

 

AMA: Zer egin dut? Jainko ona! Gaixo Pettan! Eta gaixo ni... Agian berriz deituko ahal nau. Agian. Baina besterik egin nezakeena?... (Tokiz aldatzen da) Pettan... ene seme zaharrena. Nolakatua den hori ere... Haurrean, gaztean, hiruetarik hoberena zen. Goxoa, ernea, argia, errotik langilea. Hogoi urte inguruan, politika urratsetan sartu zen, Euskal Herria libratu beharrez!.. Orduan nik egiten nituen odol gaixtoak!.. Egun guztiz ikaran bizi nintzen ez zitzaionez bederen zerbait gertatuko bere politika zikinarekin. Haren sua, haren garra, ikusi bazinute!.. Zenbat aldiz ez diot erran: “Utz-ezak politika deabru hori. Politikak galduko hau. Ezkont hadi mutikoa! Besteak bezala, ezkont hadi... eta bakea eman!” (Telefonak berriz joiten du. amak, halako beldur batekin begiratzen dio. Ageri da dudan dagoela. Telefonak luzaz tirrinta jo beza.)

AMA: Pettan daiteke. Zer egin behar dut? Zer erran behar diot?

 

(Azkenean antton agertzen da, aldi hontan beztitua).

 

 

ama - antton

 

ANTTON: Zer zira orain, konduaren gaineko, elkortua? Ez duzia tirrinta entzuten? (Telefona hartuz) Alo? A... hi haiza Edouard? Ontsa sartu naizenez? O bai... Biziki ontsa. Oilarra kukurruka? A, hori ez zakiat. Bi urte badik oilarrik gabe girela. To kondatuko deat. Aldi batez, besta ondo nian eta, gure oilar zaharrak kukurruka eta kurruka aritzetik ez zian atertzerik. Orduan, beroan bero jeiki nitian eta makil lodi batekin kalitu nian. Bakea eman zezan hortik! Bahaki zer oilar-saltsa ona egin genuen gero. Ez diat sekulan halako gauza onik jan. Haatik, punituak izan gintuen. Gure oiloak, dolu minez, greban jarri zituan eta hiru egunez ez zitean errun!

AMA: Antton! Ez zakala zozokeriarik konda!

ANTTON: Nola? Josianekin akomodatu naizenez? Xo... Ama ondoan diat... Eta hik Raymondekin egin duka zerbait? Ba... To, ez nian sekulan pentsatuko... A bon... to, to, mutikoa ez duk xantzarik... Funtsean errana nean Yvette hobeagoa dela... 0 bai eta nola. Yvette;... eta ez duk gaizki gero... Gaur, zer egiten dutan? Fitsik. Etxean nagok. Goxo goxoa... amaren ondoan...

AMA: Trufa hadi, trufa...

ANTTON: Ez. Egia. Ez nauk jalgitzen. Bestaldi batez nahi baduk. Ikus arte Edouard.

 

 

ama - antton

 

AMA: Zer gezur jakatu diok oraino?

ANTTON: Edouard mutiko ona da bai, baina badu halako tetele aire bat... Besta egiteko eta nexkatoekin.. ez da apantziarik ere aski hardita... tetele bat ori... tetele haundi bat.

AMA: To, hik segurik, alde hortarik uste diat ez dukala arriskurik. Hobe huke haatik, bestaz-besta eta neska-neska ibiltzeko partez, apur bat bara bahendi eta lanean serioskiago berma. Lanean eta...

ANTTON: Otoi Ama... ez zaitela berriz has... Beti eta beti gauza bera erraiten dautazu. Azkenekotz, zuhaur ere, ez zirea asea?

AMA: Asea?... Asea... Ni asea nauk bai. Baina hi, beti hain berean, to. Beti hain berean. Ez duka geroari pentsatzen?

ANTTON: Eta zuk ama, geroari pentsatu duzu?

AMA: Eguerdiko patatak xuri daiztak to...

ANTTON: (Erdi trufaz)

            Eta nik eginen ama. Ixil ixila, oraino. Eta behar bezala. Sekula, donado geldi banendi ere, kozinatzen jakin dezadan... nihaurek! (Eta patata xuritzen hasten da, emazte taulier aitzineko bat soinean ezarriz)

AMA: Ez zakala otoi azala lodiegi pika...

ANTTON: Halere... Zerbait erraiteko baitzinuen...

AMA: Errak Antton... (antton ondo-ondora joanez)

ANTTON: Zer duzu?

AMA: Ez zakiat.

ANTTON: Zuk ez balin badakizu, nola nahi duzu nik jakin dezadan? Zer duzu bada?

AMA: Beldur nauk.

ANTTON: Noren beldur? Zeren beldur.

            (ama isiltzen da) Mintza Zaitez.

AMA: Ene bizia.

ANTTON: Zer du zure biziak?

AMA: Pettan, Maritxu, Antton... Hiru haur ukanki eta...

ANTTON: Eta gero zer?

AMA: Hori duk bada. Eta gero zer?

ANTTON: Baina zer duzu ama?

AMA: Hainbeste ikusi ondoan...

ANTTON: Ez zira zoriontsu?

AMA: Beldur nauk. Beldur. Pettan eta Maritxuk... eta beharbada hik ere... Ez zakiat.

ANTTON: Zerderasazu?

AMA: Pettanek eta Maritxuk errana dataie...

ANTTON: Zer erran dautzute?...

AMA: Ez naizela gehiago hemen egoiteko on eta behar nukeela... behar nukeela... (ama kurri bedi, antton gelditurik so) (oihuz) behar nukeela “Zahar etxe” batean sartu. (Geldi) Han denak banituzkeela. Denak. Baina nik hori ezin dezakeiat onart! Ezin dezakeiat onart! (Geldi) Alta, beharbada arrazoi dukeie. Beha zaidak naizen bezala: emazte zahartu bat baizik ez nauk: beti eztulka, erromatismek jana eta odola, odola bera pozoindatua! Eta beha zak nola bizi naizen; ez nintzelakotz gehiago eskaleeren igaiteko kapable, ohe hau sukaldera jautsarazi behar izan diat. Funtsean, neguan beroago duk, hemen. Baina, gain horiek nahi nitizkek ikusi. Jainkoak dakik zer maneretan daitezkeen. Errautsa lodi eta amiamauez mukurru.. ene barne maiteak ez ziteian horrelakorik merezi... Lehen, ni hain prunta izanki eta... Orain, begirazak, sukalde hau bera zer estatutan dagoen... Ahalge nauk. Ahalge. Baina bego. Bego. Nahiago diat oraino errautsa, zikina, desordena, ezinez-eta denak garbi, denak legun, denak beren tokietan, museo batean bezala... eta ni han, urrun, Jainkoak daki non!

 

(Ateko xilintxa entzuten da. antton irekitzera badoa).

 

 

ama bakarrik

 

AMA: Jainkoa, nor ote dugu hor? Sukaldea nola dut? Patata azal hauek bederen gorde behar hituzke...

 

(antton eta pettan sartzen dira) .

 

 

ama - antton - pettan

 

ANTTON: Uzten zaituztet. Ni kasetaren erostera noa. Sarri arte...

 

 

ama - pettan

 

AMA: Pettan!

PETTAN: Ama! Zergatik moztu duzu? (Besarkatzen dira). Bai ama, erradazu zergatik moztu duzun? Ba dakizu, lehen xixtan, biziki gaitzitu naizela... Kolera ikaragarri batek hartu nau.

AMA: Konprenitzen haut Pettan...

PETTAN: Zergatik egin dautazu afruntu hori?

AMA: Eta hik Pettan, ez duk uste afruntu bat egin dautakala joan den egunean, “Zahar etxe” batean sartu behar nuela erran dautakalarik?

PETTAN: Zure onetan mintzo nintzen. Hemen, ez dezakezu iraun. Etxe horiek espresak dira. Muntadura guztiak ba dituzte. Erregina bat bezala artatua zintazke.

AMA: Ago isilik, Pettan! Pentsatzeak berak buru-bortxorak emaiten dizkidak.

PETTAN: Baina hemen egonez, sekulan zerbait gertatzen bazaitzu, galdua zira. Diabeta zer heinetan duzu?

AMA: Frango gora.

PETTAN: Zenbat?

AMA: Kasik bi grama. Baina ukan diat gorago ere.

PETTAN: Hortakotz bada, ez zira gehiago bakarrik egoiten ahal, ama. Otoi konpreni nezazu.

AMA: Ez nauk bakarrik. Antton hor diat.

PETTAN: Antton ba Antton... Ez ote dautazu zuhaurek errana beti bestaz-besta dabilala... ez duela etxeko eta laneko funts handirik. Mozkor gaitzak harrapatzen dituela... eta holako... Eta beraz?...

AMA: Bai. Baina goizaldetan sartzen entzuten dutalarik, atea banpez hetsiz eta berdin kantu bat murmurikatuz, bihotza altxatzen zaitak. Eta ene buruaren egiten diat: “To, ez nauk bakarrik. Hiruetarik bat bederen enekin bazagok”. Geroxago, haren zurrunga eztiak apur bat trangalatzen naik eta lo-kiska on batzu egiten ditiat... Eta bestalde, nork daki, beharbada, Antton ezkonduko duk. Adina badik...

PETTAN: Eta ezkontzen bada, uste duzu zurekin, hemen, egonen dela? Gaixo ama! Ametsetan bizi zira. Ezkontzekotan, lehen bai lehen lekuak hustuko ditu eta sekula baino bakarrago geldiko zira.

AMA: Noren faltaz?

PETTAN: Zer erran nahi duzu? Gu ez girela aski maiz heldu zure ikustera?

AMA: Aitortuko deat Pettan, maizago etortzen ahal zintazketela. Hire andrea ez diat kasik ezagutzen ere. Hire bi haurrak are gutiago. Azken aldian, ttipienak, —uste diat Patxika duela izena— “Meme” deitzen nintian. Meme. Hori ez zaitak batere gustatu. Bildotxek ditek egiten: Mee... Mee... Baina ni, ez nauk ardi zahar bat gero. Ni, ama bat nauk. Eta hire haurren amatxi.

PETTAN: Alta ahal guztiak egiten ditugu euskara ikas dezaten. Ikastolan ibiltzen dira... Baina auzoko haurrekin eta..., beti frantsesez.

AMA: Honara usuago heldu bazinezte, ez lezaketek hemen euskara baizik entzun. Baina...

PETTAN: Kasik egun guztiz telefonatzen dautzugu...

AMA: Ha hori bai... Biziki xarmantak zirezte telefonaz... Baina ni, ez nauk oraino tresna berri horien aroan sartua. Nik, gizona edo emaztea, bekoz-beko ikusi nahi ditiat, ez eta hari baten puntan!

 

(Biziki emeki mintzatuz, gogoetatua).

 

PETTAN: Gure apartamendua zabalago balitz, gurekin bizi...

AMA: Bazakiat zer erran gogo dukan. Baina, zorigaitzez zuen apartamendua ttipia zegok... oraiko apartamendu berri gustiak bezala funtsean. Baina Pettan, ez zaituztet segur poxolatu nahi. Galdatzen dutan guztia duk: hemen bizitzea. Hemen bizitzera utz nezazuen!

PETTAN: Ez gira trankil Ama. Ez gira trankil... Zure belaun eriekin, erortzen bazine eta gero ezin xuti...

AMA: “Zahar etxe” batean sartzea, hura litakek hura, ene betikotz erortzea. Baina hemen egoiteko segurtamena banu, ditudan belaunekin ere, segur nauk, orain berean fandangoen dantzatzeko kapable nintekeela.

PETTAN: Eta egunaren artean, ez zirea aspertzen? Denbora luze zaitzu ez beti bakarrik... Ala, auzokoak heldu zaizkitzu ikustera? Telebixtarik ere ez duzu eta...

AMA: Badakik Pettan, azken hamar urte hauetan, auzokoekin ez dugula harreman haundirik. Eta hori, parterik haundiena, hiregatik. Hi hintzen, alabaina, politikan hasi. Eta zein politiketan gainera! Hi hinduten komisariara ereman eta zenbait egun han nonbait atxiki, fama kurritu baitzen preso hintzela. Hiregatik zaukuteian etxea miatu... Hiregatik nian nik ere, ene burua behar baino gehiago erakutsi. Horiek guztiak pagatzen dituk eta kario. Biziki kario. (Geldi) Asko sofritu diat. Asko sofriarazi dautazue. Baina ez uste izan dolu dutanik. Urteak jin, urteak joan, nik ere, ainitz gauza bestela ikusten diat. Nihaurek, sekula asmatuko ez nituen egiak agertuz, oro har, begien irekitzen lagundu nauzue. Eta nola! (Geldi) Ni, biziki urrunetik heldu nauk, eta biziki emeki segitzen diat munduko eta Euskal Herriko harat-hunata. Baina, nehork uste baino gehiago segitzen diat halere. Segitzen! (Ixil gune bat) Eta hi Pettan, orain, hamar urteren buruan, non haiz, zer bilakatzen haiz, non dituk hire orduko furfuriak, balentriak, biltzarreak, oihuak, karrasiak?

PETTAN: Nik, beti ene bidea segitzen dut, ama.

AMA: Biziki bide ixila daitekek ez, hire oraiko bidea...

PETTAN: Burrunbatsuago balego, orduan ere, bazinuke hain segur zerbait erraiteko...

AMA: Bai, beti badiat zerbait erraiteko. Beti. Ama bat nauk. Ama bat, neure argi eta itzal guztiekin. Eta ama bat izan nahi diat, bururaino!

 

oihala