HITZAURREA
Aspaldiko laguna dut Patxo. Patxo Telleria aktore eta gidoigilea.
Sarritan egin dut lan berarekin taula gainean eta, horietako askotan, berak idatzitako lanak antzezten. Hemen argitaratzen diren bi lanotan, esaterako, ni izan naiz bere kidea.
Maskarada Antzerki Taldean ezagutu genuen elkar, orain dela hogei bat urte. Aktoreak ginen, ustez, baina sasoi hartan aktore hutsa izatea luxu bat zen: denetarik egin beharra zegoen, bakoitzak ongien zekiena. Patxo beti ibili zen gidoigintzan. Harrigarria zen aurreko egunean inprobisazioen bidez landu edo mahai baten inguruan asmatutakoa biharamunean testu bihurturik ekartzeko zeukan erraztasuna.
Hitzaurre hau egiterakoan “Marxkarada” antzezlana etortzen zait burura. Lan hau ez zuen Patxok sinatu, ideia, pertsonaiak eta testu gehienak Marx Anaienak baitziren, baina Patxok zerikusi handia izan zuen dramaturgian eta bertako hainbeste testu eta eskenak berak idatziak ziren. “Marxkarada” etortzen zait burura, diot, bertan landutako umore estilo “marxianoa” oso agerikoa izan delako Patxok egindako beste lan batzutan, hala nola “Munstro sakratuak” “Irrikitan” telebista saioa eta hemen aurkezten diren “Kontenedore baten istorioak” eta “Euskara Sencilloaren Manifiestoa”.
Umore “marxianoa” idatzi dut, eta ez da definizio txarra, zaila baita bestela azaltzea nolakoa den: absurdoa batzutan, ironikoa beti, hitz jokuez betea, elkarrizketa bizi-bizietan oinarrituta...
“Euskara Sencilloaren Manifiestoa”-k beste antzezlan batean dauka oinarria: “Komeriaka” xii. Korrikarako aek-k eta Tentazioak ekoiztutako antzerki lana. Hartan esketx soltetan eman zirenak honetan dramaturgia lotuago batean agertzen dira. Pertsonaiak bi euskaldunberri dira, munduko euskalduberririk zaharrenak, aekrekin eta euskaldunizazioaren “kalte kolateraleekin” guztiz saminduta biak ala biok. Pertsonaiok errealak izan zitezkeen (euskaldunberriok ederki dakigu hori) baina ikuslea berehala konturatzen da karikatura bat direla eta kritika bortitza dirudiena (aek, Euskaltzaindia edo euskarari berari egina) omenalditik hurbilago dagoela.
“Kontenedore baten Istorioak” antzezlanean umore mota bera erabiltzen da baina pertsonaiak eta dramaturgia nahiko ezberdinak dira. Kasu honetan pertsonaiak zaborra dira eta kontendore banatan sartuta daude errauzketa plantara eramango dituen kamioaren zain. Gizakioi buruz berbetan ematen dute denbora eta, ados ez daudenez, oso eztabaida “teatralak” izaten dituzte gizarte honetako hainbeste alderdi eta portaera aztertzerakoan. Holan azalduta, gezurrezkoagoak dirudite pertsonaiok “munduko euskalduberririk zaharrenak” baino, baina antzezlana aurrera egin ahala, eta bere iritziak, sentimenduak, dudak eta beldurrak ezagutzen diren neurrian, gero eta errealagoak bihurtuko dira, barregarriak bezain hunkigarriak izateraino.
Patxoren lanetan, hauetan eta beste guztietan, badago ezaugarri bat aipatu beharrekoa: hizkuntza, erabilitako euskara. Gauza bat da literatura eta beste gauza bat teatroa. Teatroak, gehienetan, hizkera berezia behar du, kalekoa (edo etxekoa), errez eta arin ulertzekoa, pertsonaiari ondo egokituta beti ere. Patxok oso ondo menperatzen ditu hizkera mota horiek (aktorea eta filologoa izateak lagunduko dio) eta kriston gaitasuna dauka pertsonaia eta antzezlan bakoitzak behar duena erabiltzeko beti ere era (ustez) errez batez. Esan bezala, Patxoren ezaugarri bat da berau, bere lan guztietakoa, berak sortutakoak zein itzulpenak (ze zaila den antzerkia itzultzea!). Honen adibide pila bat dago. Oscar Wilderen “Ernesto izatearen garrantzia” etortzen zait orain burura: harribitxi bat; irakurri nahi izanez gero “teatroa.com” webgunean daukazue eskuragai.
Urteak daramatzat antzerkia egiten. Madrilen arrakasta edukitzea ondo dago, pozgarria eta komenigarria da aktore batentzat, baina sekretu bat aitortuko dizuet: mila aldiz betegarriagoa zait Euskalerrian euskaraz teatroa egitea, eta taulatik antzematea ezen publikoak, Bilbokoa edo Etxalarrekoa, gazte zein ez hainbeste, euskaldunberri eta zaharra, gozatu egiten duela... euskaraz. Patxorekin, berarekin eta bere lanak egiten, hori lortu dut eta, hau ere sekretua da, neuk ere publikoak bezain ondo pasatu dut taularen gainean. Eskerrik asko Patxo.
Mikel Martinez