1985 urtean zehar Gabriel Arestiri hainbat omenaldi eskaini zaio; bere inguruan, bere idazlanak aitzaki, bere pentsamoldea aztergai, bere baloreak laudoriotuz eta bere erruak kritikatuz, mahai-inguru eta hitzaldi andana antolatu da. Baina Aresti idazleari parentesi handi bat egin zaio, Aresti dramaturgoari ez zaio izan zuen garrantzia nagusirik eman. Iritzi publikora iritsi diren balorazio eta berrietan behintzat ez da horrelakorik azpimarratu. Eta azpimarratzekoa da, Aresti Euskal Herriak izan duen dramaturgo bat izan dela. Dramaturgo bat. Eta hori ez da gutxi Euskal Herrian.

      Hutsune hori nolabait gainditzeko ez da ariketa txarra 73an argitara, baina 60etako hamarkada hasieran idatzi (edo behintzat Egan aldizkarian agertu) ziren Lau Teatro arestiar horiek irakurtzea. Saizarbitoriak eginiko hitzaurrean zioen legez Aresti, bere obra kuantitatiboki behatuz, poeta baino areago teatrogile da-eta.

      Bi teatro popular eta Bi teatro kristau izenburupean bildu zituen Arestik antzerki obra horiek, gaiari kasu eginez egindako klasifikazio batetan. Ez da hau antzerki-lan horiek xeheki aztertzeko lekua, baina orokorrean esan daiteke, egile baten tamaina ematen dutela, identifikatzeko moldeak badituztela laurek. Ironia eta umorea, oso popularra edo herrikoia, askotan nabarmenki agertzen da elkarrizketan oinarritzen diren obra hauetan.

      Ez dira mugimendu askoko obrak, guztiz alderantziz baizik; hitzak, elkarrizketak du pisurik handiena dramaren haria ehuntzerakoan. Obra horietan kritika bat dago, baina egileak ez du partidu argirik hartzen, edo agian bai, baina modu oso apokaliptikoan, batera eta bestera banatuz zaplastadak.

      Ageri da, Arestik garaiko antzerki baliabideak zituela gogoan eta konplikazio eszeniko handiko obrak idatzi zituela, baina bestalde, garaiko ikuslearentzat minak zitezkeen gaiak tratatzen zituela enbarazu handirik gabe. Europar antzerki joerak ere nabari daitezke, baina esan bezala luze joko liguke horrek (dena dela, luze joko digun arren azterketa sakonago hori agintzen dut).

      Azkenik, galdera bat bururatzen zait: nolatan ez ditu inork azken une hauetan eszenaratu Arestiren obrak? Agian erreparo gutxiago dugulako atzerriko antzerkigileak eszenaratzen, nahiz eta beren ideologiarekin ados ez egon, gureak baino, beren ideologiarekin ados ez gaudelako…