Pasa den larunbatean —irailaren 11— antzoki zaharrera hurbildu ginenoi kontatuak ez dira sarri solasaldi-gai izaten. Jendeak ez omen du heriotzaz entzun nahi. Eguna sargori, kalean utzi nituen soineko zuri-dun andre eleganteak paseatzen, bikoteak eskutik helduta Bolulevard-eko izozkiak miazkatzen… eta alfonbra gorriko pasillotik barna sartu nintzen antzerkiaren kutxa beltzera.

      Eszenografiak, ordea, ez ninduen ohartarazi: kolore pastelek eta Ikeako altzariek kontrastea egingo zuten soro hori eta eguzki-lore buru-makurrekin: gaurkoan protagonistak arima ximelduak dira. Isiltasunez, sekretuz eta zuloz beteriko gorputzak.

      Poliki sartu naute bidaian: sakon eta luze joateko poliki joan beharra dago, aktorearen zigarroaren kea gorantz doan bezala. Musikak eta argiak beren lana egin dute. Modu kotidianoan oholtza gainean dagoen gizon horri zer gertatzen zaion jakin nahi dut. Eta obra bukatu denerako, ez dakit zehazki jakin dudan. Baina ez du inporta. Are gehiago ase nau horrek: norbait ikusi dut iraganik gabe. Zerk ekar lezake sufrimendu gehiago: oroimenek edo horiek ahantzi izanak? Intxaur-azalak daude lurrean sakabanaturik. Aktoreak pasatzen dira, eta “katakrak!”, haiek zapaltzean egiten duten soinuari entzungor egiten diote. “Las nueces son como cerebros secos… como el mío”.

      Gutxitan irekitzen dute pertsonaiek ahoa, baina irekitzen dutenean, zehatzak dira: inpresioa daukat ez dela hitz bakar bat soberan, ez dela hitz bakar bat faltan. Eta esaten ez direnak betetzen ditu isiltasunak. Hala behar zuen izan. Horregatik, adi-adi nago hitz egiteari ekingo diotenean, eta neure kolkorako eskatzen dut, arren, ondoan eserita dudanak eztulik egin ez dezan. Oihua gordin ateratzen da atera behar denean, eta malkoak ere neurrian isurtzen dira masailetan behera. Lengoaia zinematografikoak antzerkiarekin naturalki bat egiten duela iruditzen zait, eta aurpegien lehenengo plano horiei esker aktoreen- Arrate Etxeberria, Miren Gaztañaga eta Txubio Fdez. De Jauregui- interpretazio ezin hobeaz gozatzen dut, beren begirada sakon eta hezean murgilduz. Elebidun egitearen apustua —oso ohikoa ez dena— aberasgarria egiten zait: horren humanoak eta transzendentalak diren gaiak bi hizkuntzatan entzutea, konplexutasun horren baitan ñabardurak antzeman ahalko banitu bezala: “Hutsune” eta “vacío” ez baita berdin.

      Minak, orokorrean, ezkutuan gordetzen edo lurperatzen ditugu. Jendeari ez zaio, ez heriotzaz, ez gauza tristeez hitz egitea gustatzen —“Sonreíd, eso confunde a la gente. Es más fácil que contarles tu dolor”— Hutsune guztiak akumulatzen joaten gara zulo handi bat bilakatu arte. Eta ezerez horretan ez dakigu igerian. Emakumeon penak, horiek, beste guztien gainetik, hondoratuta daude hondoko itsasoan. Esaten dute ama bati gertatu dakioken gauza terribleena haurra galtzea dela. Esaten dute emakume bati gertatu dakioken gauza liluragarriena haur bat sortzea dela. Eta esan behar dut poztu nauela obra honetan bi kasu horien oinazea, eta batez ere, gainditzea ikusi izanak.

      Izan ere, “hainbeste maitatu genuena eta lapurtu ziguten hori… berandu baino lehen, alaitasun bihurtzen da”.

      Argia bihotz hautsien arrakaletatik sartzen omen da. Hala ikasten ote dugu benetan maitatzen eta maitatuak izaten?