Ohialak gora egin du. Loli eta Margarita autobusaren zain daude geltoki batean. Markako bat nahiago duela eta, bere gizona zakarretara bota berri duela kontatzen dio Margaritak lagunari. Loli, aldiz, oso pozik dago, primeran funtzionatzen duen gizon bat erosi duelako merkealdian. Lagun arteko elkarrizketa arrunta zirudienak, berehala hartu du ukitu surrealista. Pertsonaia berriak azaltzearekin, gainera, gero eta errealitate absurduagoetan murgilduko gaitu antzezlanak, egoera zentzugabe bezain gertukoetan. Ikusmena super-nekatuta duen Supermanek, abeslari arrakastatsu bihurtu den Ama Birjinak, edo Albertok, paperik gabe hil den etorkin ilegalak beteko dute oholtza. Guztiak dira “terralurtarrak”, Tentazioak, Teatro la Paca eta Serantes Kultur Aretoarekin batera ekoitzi duen antzezlaneko protagonistak.

      Tomas Afanen “Historias cotidianas” testua da “Terralurtarrak” antzezlanaren abiapuntua. Jaendarraren idazlanak Santurtziko Serantes Antzerki Saria eskuratu zuen 2001.ean. Saria eskuratu aurretik piztu zuen, ordea, Tentazioa ekoizpen etxeko kideen arreta: “Oso idazkera berezia duen autorea da Tomas Afan”, dio Karlos Zabalarekin batera zuzendari lanetan aritu den Fernando Bernuesek. “Lehen aldiz irakurri genuenean Faemino y Cansado umoristen tankera hartu genion, absurdua erabiliz gizarte gaiak ukitzen dituen testua baita”.

      Berehala erabaki zuten “Historias cotidianas” antzokietara eramatea, baina lanean hasita, testua funtzio bat osatzeko laburregia zela konturatu ziren. Hortaz, autore beraren beste lan batzuekin osatzea erabaki zuten, “Follamos?” eta “Asi e la via” testuekin, besteak beste. Sketch soltez osatutako obrari istorio lineal batzuk txertatuz borobiltasun handiagoa eman diote horrela.

      Tomas Afan eta Tentazioko kideen artean harreman estua sortu zen hasieratik, eta ondorioz, Afanek duela hamabost urtetik zuzentzen duen Teatro La Paca eta Tentazioaren artean banatu dute antzezlanaren ekoizpen kostua. Idazlea oso pozik dago esperientzia berriarekin: “Tentaziokoekin oso ondo moldatu naiz. Bizitzarekiko ikuspegi antzekoa dugula uste dut. Gainera elkarlan honi esker antzerkiaren munduko jende interesgarri asko ezagutzeko aukera izan dut Euskal Herrian”, dio.

      Komiki soziala

      “Terralurtarrak” umore mikatza darabilen antzezlana da eta, azken batean, gure gizartean hain arruntak bilakatu diren burugabekeria horiek ironia handiz islatzen dituena. Mundu globalaren eta kapitalismo basatiaren kritika zorrotza egiten du finean. Gure artean oso ohikoa ez den antzezlana dugu hauxe. Taldekoek “komiki sozial” lez definitu dute, hainbat arau hausten dituelako. Ez da ez “politikoki zuzena” kontsidera daitekeen lana.

      Lehen begiratuan zeharo jota dauden pertsonaiak aurkezten zaizkigu, lehen minutuetan ikuslearen harridura eraginez: “Hasieratik ikusleari sorpresa eragiten dion ikuskizuna da, ez du beste ezeren antzik”, onartzen du zuzendariak.

      Horregatik estetika, umore eta pertsonaia eszentriko horietara gerturatzeko ahalegin berezia egin behar izan dute aktoreek. Patxi Perez, Aitor Gabilondo, Aitziber Garmendia, Lierni Fresnedo, Getari Etxegarai, Anjel Alkain eta Patxo Telleriak osatzen dute aktore taldea. Bakoitzak pertsonaia bat baino gehiago antzezten du, erritmo bizi-bizian. Ikusleari halako eszena porrusalda arinegia ere suerta dakioke memento batzuetan.

      Aipatzekoa da Rodolfo Dellibarda argentinarrak eginiko diseinu eszenografikoa. Taldeak Dellibardarekin lan egiten duen bigarren aldia da, iaz estreinatutako “Defensa de Sancho Panza” bakarrizketan ere elkarrekin aritu baitziren. Kasu honetan, antzezlanari zabortegi itxura emate aldera, txatarraz eginiko hiru tunel eraiki ditu eszenografoak. Tunel mugikorrak dira, beharren arabera hara eta hona mugitzen direnak.

      Maiatzaren 23an Donostiako Antzoki Zaharrean aurkeztu zuten Patxo Telleriak itzulitako euskarazko bertsioa, gazteleraz hilabete batzuk lehenagotik estreinatu bazuten ere. Mementoz Donostiako Antzerki Azokan izango da “Terralurtarrak” ikusteko parada, eta irailetik aurrera beste hainbat herritara joateko asmoa ere badu taldeak. Oraingoz “Terralurtarrak” lanak nahiko harrera ona izan du eginiko emanaldietan, nahiz eta publiko motaren arabera harrera hori asko aldatzen den: “Nik uste gazteen artean hobeto funtzionatzen duela”, dio zuzendariak, “komiki estilo hori gazteengandik gertuago baitago”.

Tomas Afan Muñoz, antzerki idazlea:
“Ni neu estralurtar sentitzen naiz askotan”

 

      Duela hamabost urte Jaen jaioterrian Teatro La Paca sortu zuen Mari Carmen Gamezekin batera. Ordutik berak idatzitako hamalau bat antzezlan eszenaratu ditu taldeak, eta bide batez, “idazkuntzan estiloa finduz eta pertsonalitate bat eraikiz” joan da idazle gaztea. Urte hauetan antzerkiaren arlo gehienetan aritu bada ere, idazle gisa jaso du errekonozimendu gehien. Santurtziko Serantes Antzerki Sarien azken bi edizioetan sari bana jaso du, 2001ean “Historias cotidianas” lanagatik eta 2002an “Parejas” lanagatik.

      Antzerki idazleak oholtza gaineko lana ezagutzea garrantzitsua al da?

      Niri behintzat oso baliagarria izan zait, antzezlana ikuspegi ezberdinetatik ezagutzeko aukera eman baitit. Egia da baita ere, batzuetan eskizofrenia antzeko bat izaten dudala “ni aktore” edo “ni zuzendari” horrek idazlearen lana zentsuratu egiten didalako. Dena dela, batzuetan ona da mugak edukitzea, sormen-fluxua gehiegi sakabanatu ez dadin.

      Testuetan ez duzu akotaziorik erabiltzen...

      Ez, eta horrek arazoren bat edo beste sortu dit. Nik dialogoak sortzen ditut, eta horietan espazioak iradoki egiten ditut, ondoren, zuzendariak bere erara molda ditzan. Batzuetan, ordea, zuzendariak erreferentzia gehiago behar izaten ditu, mundu hori eszenara eramateko.

      Zein da egun antzerkiaren betebeharra?

      Antzerkiak hainbat gauza salatzeko bozgorailu bat behar du izan. Gaur egun bizi dugun egoeran, antzerkiak beste medioetan entzuten ez diren ahotsak plazaratzeko balio behar du. Oso idealista izango naiz agian, baina nire ustez antzerkiak mundua aldatu behar du. Antzerkira ia inor joaten ez den garai hauetan pitin bat ridikulua da baina, hala ere, pentsatzen dut antzerkiak funtzio sozial bat duela.

      Absurduaren antzerkitik gertu daude zure idazlanak, ezta?

      Ez dut absurduaren barruan kokatzen nire antzerkia, edozein kasutan pentsatzen dut mundua dela absurdua. Nik zentzugabekeria gizartearen ispilu bezala erabiltzen dut. Ni neu nahiko estralurtarra sentitzen naiz inguruan ikusten ditudan gauzen aurrean. Telebista jarri eta zientzia-fikziozko pelikula bat ikusten ari naizela iruditzen zait askotan. Gauza horiek nire testuetan azaltzen saiatzen naiz, egun normaltzat jotzen ditugun astakeriak azpimarratuz. Distortsionatuta dagoen gizarte batean bizi gara, eta ni distortsio horixe plasmatzen saiatzen naiz.

Leundu beharreko harribitxia

 

      Harribitxi gisa eskuratu zuten Tentaziokoek Tomas Afanen testua, ironia eta indar handiko lana zela ohartu baitziren. Fernando Bernuesek aitortzen duenez, ordea, inoiz egin duten muntaiarik konplexuena da honakoa. Autoreak ez dituenez dialogoak lekutzen, eszena guztientzat espazio komun bat sortu behar izan da. Pertsonaien konposaketak ere buruhauste andana eragin die bi zuzendariei, aktoreek “komiki sozial” gisako antzezlan honetan txertatzen jakin behar izan baitute.