Kasimir Malevichen Koadro zuria hondo zuriaren gainean izeneko margolana arte modernoaren ikono garrantzitsuenetako bat da, zalantzarik gabe. Errusiarrak 1918an sortutako lanak abstrakzioa muturreraino eraman zuen, ordura arte nagusi zen arte figuratiboa bazterrean utziz. Mundu zabalera hedatu zen abstrakzio hark berehala sortu zituen ika-mikak, ordea. Izan ere, lehen bistan guztiz zuria den margolan bat kontsidera al daiteke artelan? Nola bereizi artelana eta iruzurra? Erantzun zaila duten galderak, beti ere.

      Azken mendeko eztabaida horixe da, hain zuzen ere, Yasmina Rezaren Art testu dramatikoaren motorra, eta orain Txalo konpainiaren eskutik euskal oholtzetan ezagutzeko aukera izango duguna, Artea izenarekin.

      Yasmina Reza autore frantsesak 1994an aurkeztu zuen estreinakoz antzezlana Parisen eta sekulako arrakasta lortu zuen. Berehala egin ziren mundu osoko antzoki garrantzitsuenetan Arten muntaia ezberdinak: Londres, Berlin, New York... Sariak ere berehala iritsi ziren: Lan onenaren Molier saria Parisen, Laurence Olivier Award saria komedia onenari Londresen... Testua 35 hizkuntza baino gehiagotara itzulita dago, eta Julia Maríni esker orain baita euskarara ere.

      Txalok, beraz, nazioarte mailan sona handia izandako lana dakar gurera, euskaraz. Horretarako Carlos Zabala aukeratu du lana zuzentzeko eta hiru eskarmentudun aktore antzezlanean ageri diren hiru gizonezkoak gorpuzteko: Joseba Apaolaza (Ibon), Ramon Agirre (Sergio) eta Asier Hormaza (Marcos).

      Testu preziatua lortzeko ahaleginak ez ziren samurrak izan, ordea. Xabier Agirre konpainiako arduradunak aitortzen duenez, urteak dira lan horren atzetik zebiltzala. Duela lau bat urte eskatu zizkioten lehenengoz Rezari antzezlana euskaraz egiteko egile-eskubideak, baita ezezko borobila jaso ere: “Lepo aberastuta dago eta hortaz ez zitzaion interesatzen euskaraz egiteko baimena ematea. Azkenean, duela urte bete, bere espainiar ordezkariarekin hitz egin eta Pariserako txartela ordaintzeko prest nengoela esan nion, berarekin hitz egin zezan. Azkenean ez dakit oso ondo nola, baina baiezkoa eman zuen”, dio Agirrek.

      Harreman hauskorrak

      Hamabost urte dira Ibonek, Sergiok eta Marcosek elkar ezagutzen dutela. Bilboko intelektualak dira, dirudunak. Sergiok azken inbertsioa margolan batean egin du, Antrios abangoardiako artistaren koadro batetan, hain justu. Koadroa zuria da erabat eta harengatik ordaindutako prezioa guztiz “abangoardiakoa”, noski. Marcos lagunak artelana “kaka hutsa” dela iritzi dio, inozo batek besterik ez lukeela erosiko sinetsita. Ibonek, berriz, nahikoa du bere bizitzako gorabeherekin, ezkontzera doa eta prestaketa lanekin badu buruhauste franko. Sergiok egindako erosketa berriak eztabaida luzeak eragingo ditu hiru pertsonaien artean, euren arteko harremana zalantzan jartzeraino.

      Egituraz oso sinplea da antzezlana. Hiru lagun elkarrizketan, besterik ez. Antzezlanak aurrera egin ahala ordea, azalekoa dirudien hitz jarioak zentzu sakonagoa hartzen du. Poliki-poliki pertsonaia bakoitzaren izaerak eta pentsamoldeak biluztuz doaz, euren harremanaren hauskortasuna agerian utziz.

      Hiru pertsonaia nagusien arteko gatazka ahalik eta modu argienean azaldu asmoz, testuaren autoreak berak eszena gainean ahalik eta elementu gutxien erabiltzeko aholkua egiten du. Txaloren muntaian Karlos Zabala zuzendariak autorearen nahia erabat errespetatzea erabaki du eta, hortaz, eszenan ageri diren elementu apurrak zuriak dira eta baita pertsonaien jantziak ere. Mihise zuri baten barruan egongo bagina bezala da, eta aktoreak, berriz, margolariaren kolore ezberdinak. Soiltasun horrek nahikoa hotz bihurtzen du eszenatokia, aktoreen lanaren baitan jarriz ikuskizunaren pisu guztia. “Aktoreentzat esfortzu handia da. Hemen ez dago trukurik, aktoreak bakar-bakarrik daude eszenan ordu eta hogei minutuz, ez dira eszenatik irteten”, dio Xabier Agirrek. Txukun ari dira hiru aktoreak, komediak eskatzen duen erritmoari fin erantzunez. Antzezlanak emanaldiak egin ahala sendotasun handiagoa hartuko du ziurrenik, aktoreek testuaren ñabardurekin jolasteko parada izango baitute orduan.

      Tolosako Leidor antzokian eginiko estreinaldiaren ostean (irailak 29an) Euskal Herrian zehar bira egingo du Txalok Artea ikuskariarekin. Izan ere, dagoeneko 2007ko martxora arte ia asteburu guztiak kontratatuta dituzte. “Antzezlanaren formatua oso moldagarria da, eta hortaz, herri txikietara ere joateko aukera izango dugu, antzoki txikietara”.

Ramon Agirre:
“Nire ametsa egunerokoan dago”

      Antzerkigintza edo komikigintzan aritzea, horra hor Ramon Agirreren gaztetako dilema. Parisen jasotako antzerki ikastaro batek argitu zion zalantza, ordea. Handik itzuli eta gutxira Antzerti eskolan ikastea erabaki zuen, duela hogeita bost urte. Euskal aktoreetan ezagunenetakoa bihurtu da ordutik, pertsonaia mordoa gorpuztu baitu dela antzerki, zine edo telebistan. Kafe baten inguruan, elkarrizketa atsegina ziurtatuta.

      Konpainia ezberdin askorekin ikusi izan zaitugu beti lanean, freelance moduan...

      Aspaldi ari naiz horrela funtzionatzen. Batetik ez dudalako ekoizpen ardura horiek hartzeko gaitasunik ez eta gogorik ere, eta bestetik independentzia handia ematen didalako. Egia da horrela ibiltzeak ziurtasun eza ere badakarrela, noiz lan egingo duzun ziur ez jakite horrek. Baina ni gustura nago horrela.

      Aktorea berdin inplikatzen al da beste baten proiektuetan?

      Egun ez dago garai batean zegoen inplikazio ideologiko hori. Lehen talde bakoitzak bazuen bere ideologia, lan egiteko modua, estiloa esan dezagun. Hori jada ez da apenas existitzen. Baina aktore batek profesional mailan bere onena eman dezake, eta baita guztiz inplikatu ere. Ez dago zertan elkarrekin bizi, lo eta gosaldu.

      Euskal Herrian konpainia handienek merkatua nolabait zurrupatu egiten dutela dioenik badago, ados al zaude?

      Nik uste euskal antzerkiari beste arlo industrialekin gertatzen ari dena gertatuko zaiola: taldeak elkartu eta merkatua zurrupatu egiten dute, berdin da, zinemagintzan nahiz zapatilla industrian. Merkatu kapitalistaren ondorio zuzena da. Niri hori ez zait gustatzen. Nik nahiago dut dibertsitatea. Baina egia da gaur egun talde txikiek zailtasunak izaten dituztela beren lekua topatzen, eta ondorioz, proposamen berriek leku gutxiago dute.

      Denborak antzerkiaren arte honetan jakinduria ematen al du?

      Kezkagarriena kontrakoa litzateke, urteak pasa eta gero eta gutxiago jakitea. Denborarekin jendeak hobetu egiten du normalean eta espero dut nire kasua ere horixe izatea. Hasierako pasio hori gutxituz doa eta baita energia fisikoa ere. Baina oro har, hobetu egiten da.

      Lanik gabeko egunak ere ugariak izaten dira aktoreen artean, ezta?

      Nik lanik gabeko momentu horiek oso gustura hartzen ditut, aprobetxatu egiten ditut. Beste afizio batzuk baditudalako, gitarra jotzea adibidez. Tamainan lan egitea gustatzen zait, eta txupitoa hartzeko denborarik ez dadila faltatu!

      Zer gustatuko litzaizuke, zein amets dituzu?

      Nik ez dut amets handirik. Nire ametsa egunerokoan dago. Estreinatu berri dugun Artea antzezlanarekin gustura ibiltzea, lagun artean ondo konpontzea, eta ahal dela gustuko lanak egiteko aukera izatea. Horiexek dira nire ametsak.