Urteak daramatza antzerkian Jokin Oregik, zuzendari, aktore, idazle eta gidoilari, baina aldiro hasiberri sentitzen dela dio. Eroso, beti berritu behar horretan. Gaur estreinatuko du “Amour” antzezlana, Bilboko Arriaga antzokian.

      Antzerkian urdindu zaio ilea, eta horregatik da deigarria zenbatetan errepikatzen duen esaldi bera: “Hasiberria naiz”. Ez da erabat egia, noski, bi hamarkada baitaramatza aktore, antzerki zuzendari, testugile eta telebistako gidoigile. Ez da egia, baina ezta gezurra ere, erronkaz erronka bilatzen baitu hasiberriaren ezerosotasun puntu hori Jokin Oregik (Soraluze, Gipuzkoa, 1970). Azken adibidea: Amour. Berak idatzi eta zuzendu du pieza Tartean teatroaren parte den Marie de Jongh konpainiarekin, eta gaur estreinatuko du, Bilboko Arriaga antzokian. Konpainiaren orain arteko formatu bera du: hitzik gabe eta familia osoarentzat. Eta ohiko lankide batzuk ere badaude tartean: Elisa Sanz, Javier Renobales, Ana Martinez, Ana Meabe, Pablo Ibarluze, Anduriña Zurutuza eta Oregi bera. Eta, halere, berriro esaldi bera: “Hasiberri baten pare nabil”. Izan ere, maskarak baliatu ditu lehenengoz, eta berriz hitz egiten ikasi behar horregatik. Ilea urdindurik eta hasiberri. Gaurkoaren ostean, 26an eta 27an ere eskainiko dute emanaldia, Arriagan.

      Hitzik gabeko bosgarren lana Marie de Jongh konpainiarekin. Hitzik gabeko hizkuntza bat baduzue ja ala aldiro da berria?

      Aldiro da berria. Ana [Meabe] Markeliñen ibilitakoa da, eta Javi Renobales ere bai. Hor eroso sentitzen dira. Edo gara, zeren ni ere gero eta erosoago bainago. Kontua da orain Amour lanarekin maskaren hizkuntza txertatu dugula, eta hainbat berezitasun dauzka horrek. Hasiberri baten moduan nabil. Maskarak hizkuntza propioa dauka, eta gutxieneko arau batzuk jakin behar dira.

      Hasiberria. Beti darabilzu hitz hori zeure buruaz ari zarela. Esango nuke kasik gustuko duzula baldar sentitze hori.

      Eroso sentitzen naiz hasiberri. Maskaradarekin Nerudaren postaria nobelaren antzerkirako egokitzapena egin nuenean ere antzera: 27 urte nituen, eta beti esaten nuen hasiberri nintzela. Carlos Panera haserretu egiten zitzaidan. “Zu beti esaten hasiberria zarela!”. Eta orain 45 urterekin ere gauza bera. Urteekin, igartzen dut ofizioa badudala, baina hutsuneak ere bai.

      Arriaga antzokiarekin ekoitzi duzue pieza hau.

      Eskaintza egin zidatenean, eurek uste zuten zuzenduko nuela Txekhov bat edo klasiko bat, eta nik esan nien banuela proiektu bat buruan familia osoari zuzendutakoa eta hitzik gabekoa, eta gustatuko litzaidakeela ideia aurkeztea. Aurkeztu nien, eta gustatu zitzaien. Hortik sortu zen Amour. Eta guretzat lorpentxo bat ere bada, zeren ez baita normala halako antzoki indartsu batek familia antzerkiari bide egitea, eta, gainera, hain eskuzabal eta askatasun osoa eskainiz. Pozarren eta oso eskertuta nago.

      Zuen aurkezpenean honela deskribatu zenuten proiektua: umeentzat helduen antzerkia, eta helduentzat umeen antzerkia. Ez dakit sinesten ote duzun guztiz bereizketa horietan.

      Guk beti landu ditugu gai konplexuak, baina publiko guztientzat.

      Abortua, adibidez, Alabatxo izeneko piezan.

      Abortu natural bat agertzen zen, bai, baina ez zen gai bakarra. Aita zahar baten eta haren alabaren arteko harreman erabat hautsia zen ardatza, eta abortuaren ondoren sortzen den bien arteko lotura. Asko maite dut pieza hori.

      Haurrentzat bai, baina infantilizaziorik gabe, beraz.

      Nik obrak pentsatzen ditudanean, nahi dudana da ni hunkitzea; berdin dio barruan daukadan umea edo heldua hunkitzen den, baina hunkitzea. Eta hunkitzen banau, ongi goaz, zeren nik uste hunkidura hori zabalduko dela. Konpartitu nahi dut hunkidura bat. Eta errespetu handiena diet umeei ere horregatik. Umeei interesatzen zaizkie gai guztiak. Ume bat telebistari begira tontotuta egoten dela esaten dugu, baina sukaldean eztabaidaren bat baldin badago, belarria sukaldean edukiko du. Umeak ez dira tontoak. Gogoan dut lau urte betetzear semea etorri zitzaigula, gu hiltzen ginenean ea berarekin zer gertatuko zen galdezka. Eta gero: “Eta ni hiltzen naizenean?”. Gurasook hitz egin behar dugu horri buruz; zergatik antzerkiak ezingo dio hitz egin horri buruz? Hori da gure ardura. Umeek behar dute konpartitze hori.

      Errespetuaz ari zara.

      Antzerkia oso ofizio zaila da, ondo egin nahi baduzu, behintzat. Baina sartu gara dinamika batean, eta hainbeste gauza daude, batzuek uste dute dena dela erlatiboa: kalitatea erlatiboa dela, zeren subjektibitatea sartzen baita hor eta abar eta abar. Ba, bale. Kazetaritza ikasi nuenean ere esaten ziguten objektibotasuna ez dela existitzen, baina saiatu beharko dugu gutxienez ideal horretarantz jotzen? Ideal puntu bat behar da beti, eta kalitatean ere bai.

      Kalitatea da orduan zure ideala antzerkigintzan?

      Nire ideala litzateke gero eta gauza hobeak egitea, gure gaitasuna sendotzea, munduan dagoen eta mailarik altuena ematea... Idealez ari gara, noski.

      Eta zer da kalitatea? Edo bestela galdetuta, zer da zeure buruari barkatzen ez diozuna?

      Xalotasuna da barkatzen ez diodana, ziur asko; azkenean, hilko naiz ideal horretatik oso-oso urruti. Egia da azken boladan exijentzia handitu dudala ere, eta horrekin pozik nago. Horrek ez du esan nahi obra hobeak lortuko ditudanik. Alabatxo-rekin hori gertatu zitzaigun: brast atera zen, eta egin dudan lanik borobilenetariko bat da, nire ustez. Baina exijentzia handia bada, egingo dituzun hurrengo antzezlanen %80 onak izango dira. Baina brastako horretan ibiliz gero beti, ehunekoa jaitsiko da nabarmen, eta izango da %40, edo %30. Hirutik bat ona.

      Eta zuk hirutik bi nahi.

      Nahi, nahi... nik denak nahi ditut onak! [Barre egin du]. Sikiera txukunak eta ganorazkoak bai; beste gauza bat da gustatu ala ez gustatu. Badaude interesatzen ez zaizkidan lan txukun asko. Borobilak. Koherenteak. Eta lana ikusten da atzean. Ez zait gustatu, baina hori beste gauza bat da. Nik asko eskertzen dut lan hori. Ni zitaltzen naiz kalitatea erlatiboa delako kontu horrekin. Igualak dira bataren lan eskasa eta bestearen lan txukuna? Gauza bat da gustua, eta beste bat da kalitatea, eta badaude gauza objektiboak.

      Granadan ere egon zara udan, Arena En Los Bolsillos taldearekin Max txikia pieza zuzentzen. 26an eskainiko dute Bilboko Azkuna zentroan.

      Bai, hilabete gutxiko haurrentzako obra bat sortu dugu. Niretzat liluragarria izan da. Hor ere hasiberri.

      Kanpotik zuzendari aritzeko deitzen zaituztenean, pozgarria izango da, bada.

      Bai. La Baldufa taldekoei ere lagundu nien Pinocchio zuzentzen, eta irabazi zuten Fetenen piezarik onenaren saria eta baita zuzendari onenarena ere. Ze poza! Alde batetik, beldurra ematen dit horrek ere. Zergatik beste batzuentzat lan egiten, eta ez neure taldearentzat? Baina gero, bestetik, uste dut oso inportantea dela norbera aberastea: beste harreman batzuk eduki, sortzeko beste prozesu batzuk ezagutu, beste talentu batzuekin eta beste ikusmolde batzuekin elkarlanean aritu... Hori oso ona da norberarentzat, eta norbere taldearentzat ere bai. Tartean teatroan, Patxok [Telleriak] zinema egiten du, adibidez, eta Mikelek [Martinezek] baditu bakarrizketak. Hori garrantzitsua da, zeren bestela gertatzen baita endogamia puntu bat sortzen dela. Badira taldeak oso itxiak direnak eta oso ongi dabiltzanak. Baina nire kasua bestea da.

      Aski sari jasoak zarete. Bi bakarrik aipatzearren: Avignonen Tournasol saria jaso zenuten Kibubu piezarekin, eta Feten saria jaso zenuten Alabatxo-rekin.

      Lehen lanarekin irabazi genuen Feten [Zergatik ari zara negarrez, Marie?]; bigarrenarekin ondo joan zen; hirugarrenarekin berriz irabazi genuen [Alabatxo], eta hor leherketa izan zen. Konpainia talde baten joera beti da beheranzkoa. Eduki ditzakezu hiru edo lau oso onak, baina ez baduzu zeure burua berrasmatzen, edo ez baduzu beste iturri batzuetara jotzen, nik uste dut tendentzia beheranzkoa dela, jendea ez baituzu harrituko. Espektatibak gora doaz, eta beti gogoratzen dut Silvio Rodriguezen kantu bat: “Sigan exigiéndome cada vez más, hasta poder seguir o reventar”. Eta batzuetan neure burua ikusten dut kinka horretan. Estualdi batean.

      Zu entzunda, inpresioa dut artista baino gehiago artisau sentitzen zarela.

      Artisau, bai. Niretzat obra bat da buztin mordoxka bat hartzearen modukoa: “Egizu eskultura bat”. Orain badakit orekaz eta erritmoaz, badakit publikoaren arreta beheranzkoa dela eta ezin duzula obraren onena hasieran eskaini... Ofizioa ikasi dut. Hartzailea kontuan hartu beharra duzu. Hartzailerik gabeko antzerkia ez da ezer. Aspaldi egin nuen gogoeta hori: autoreek idazten dute beren bakartasunetik aldendu nahi dutelako, une bakar batez bada ere. Zuk idazten duzun horrek ukitzen duen jendea zure tribukoa da. Ni joaten naizenean antzerki edo film batera eta ukitzen banau barrenean, sentitzen dut ez dakit non bizi den pertsona horrek ukitu nauela barru-barruan, eta horrek esan nahi du ez nagoela bakarrik munduan. Bakardadeak markatzen du bizitza. Familian, bikotean, jende artean... Hor dago munstrotxo hori, eta ni antzerkira joaten naiz eta desiratzen nago hunkitzeko, eta lotzeko beste pertsona horrekin. Obra da bitarteko bat topaketa intimo baterako. Gogoan dut 27 urterekin egindako lehen lan profesionalarekin aretoan nola sentitu nuen jendea barrezka, eta isilik beste batzuetan, eta halako zirrikitu bat sortu izanaren satisfazio hori, hori da liluragarria. Liluragarria benetan.